Μια προσωπική, αναζήτηση για το τι είναι αληθινό, τι φανταστικό και τι βρίσκεται ανάμεσά τους.
Της συνείδησης τα σύνορα ποτέ δεν ήταν ευδιάκριτα. Αλλά τι γίνεται όταν η γραμμή ανάμεσα στο όνειρο και την πραγματικότητα γίνεται αόρατη;
Είδα ξανά το Inception. Όχι για πρώτη φορά – ούτε για δεύτερη. Και κάθε φορά που το βλέπω, κάτι μέσα μου ταράζεται. Από την πρώτη του πρεμιέρα τo 2010 μέχρι σήμερα, αυτή η ταινία δεν ήταν απλώς ένα έργο τέχνης ή ψυχαγωγία για μένα. Ήταν – και παραμένει – μια αφορμή για εσωτερική αναζήτηση. Μια πρόκληση. Ένα κάλεσμα προς τα ενδότερα.
Γράφει o π² της Οθόνης
Ως Cinema nomad, δεν μπόρεσα να μείνω αμέτοχος. Αυτή η ταινία, με τον πολυεπίπεδο στοχασμό της, με οδηγεί κάθε φορά σε νέες σκέψεις. Με κάνει να αναρωτιέμαι. Να αποδομώ τις βεβαιότητες. Να βγάζω συμπεράσματα – και την επόμενη φορά να τα αμφισβητώ. Είναι ένα εσωτερικό ταξίδι που δεν τελειώνει. Και γι’ αυτό, θέλω σήμερα να το μοιραστώ. Ίσως, διαβάζοντας αυτό το άρθρο, να μπεις κι εσύ σε αυτή τη διαδικασία. Να ρωτήσεις τον εαυτό σου όχι απλώς «αν όλα είναι όνειρο», αλλά αν όντως ζεις ξύπνιος.
Στο Inception, η πραγματικότητα δεν είναι κάτι δεδομένο. Είναι ένα πιθανό σενάριο. Μια εύθραυστη σύμβαση, που διαλύεται εύκολα όταν κοιτάξεις πιο προσεκτικά. Ο Ντομ Κομπ και η ομάδα του μπαίνουν στα όνειρα άλλων ανθρώπων, κατασκευάζουν κόσμους τόσο πιστευτούς, τόσο λεπτομερείς, που ούτε ο ίδιος ο νους δεν μπορεί να τους ξεχωρίσει από την αλήθεια. Κι εκεί αρχίζει η αγωνία.
Πότε ξυπνάς στ’ αλήθεια; Πώς ξέρεις ότι τώρα – αυτή τη στιγμή – δεν κοιμάσαι;
Η απάντηση δεν είναι απλή. Ούτε στην ταινία, ούτε στη ζωή.
Αναρωτιέμαι, όλο και πιο συχνά, πόσα από όσα ζούμε είναι επιλογές μας. Πόσα είναι πραγματικές επιθυμίες και πόσα είναι ιδέες που κάποιος άλλος «φύτεψε» μέσα μας; Όπως ο Κομπ φυτεύει την ιδέα της αποδοχής στο υποσυνείδητο του στόχου του, έτσι κι εμείς έχουμε ιδέες που μας κυβερνούν χωρίς να το ξέρουμε. «Πρέπει να πετύχω». «Πρέπει να φανώ». «Πρέπει να είμαι ευτυχισμένος». Από πού ήρθαν όλα αυτά; Είναι δικά μας;
Η κοινωνία, η οικογένεια, τα media, οι εικόνες που βομβαρδίζουν το μυαλό μας καθημερινά. Μας διαμορφώνουν. Χτίζουν ένα εσωτερικό τοπίο, τόσο πυκνό και ζωντανό, που τελικά ίσως δεν είναι διαφορετικό από τα όνειρα της ταινίας. Ένα ολόκληρο κατασκευασμένο περιβάλλον, με σκοπό να μας κρατήσει μέσα του. Να μας κάνει να ξεχάσουμε ποιοι είμαστε πραγματικά.
Στο Inception, κάθε χαρακτήρας έχει ένα τοτέμ. Ένα μικρό, προσωπικό αντικείμενο που του θυμίζει την αλήθεια του. Ο Κομπ έχει τη σβούρα του. Εμείς τι έχουμε;
Ίσως το δικό μας τοτέμ να είναι κάτι λιγότερο απτό. Ίσως είναι μια ανάμνηση που δεν μπορούμε να διαγράψουμε. Μια αγάπη. Ένα τραύμα. Ένα βλέμμα στον καθρέφτη που λέει «κάτι δεν πάει καλά». Όταν όλα γύρω μοιάζουν ψεύτικα – η δουλειά, οι σχέσεις, οι στόχοι – τότε αυτό το τοτέμ, αυτή η εσωτερική φωνή, ίσως να είναι η μόνη μας πυξίδα.
Και ίσως να μην πρέπει να το αγνοούμε
Η Μαλ, η τραγική φιγούρα της ταινίας, δεν μπορεί να ζήσει πια στην πραγματικότητα. Γιατί; Γιατί η αλήθεια της δεν βρίσκεται πια εδώ. Έχει χαθεί μέσα στα επίπεδα του μυαλού της. Η σύγχυση είναι τόσο βαθιά, που η ίδια επιλέγει να εγκαταλείψει το «πραγματικό» γιατί της μοιάζει λιγότερο αληθινό απ’ ό,τι βίωσε στο όνειρο.
Μπορεί να ακούγεται ακραίο, αλλά πόσοι από εμάς δεν ζούμε κάτι αντίστοιχο; Πόσοι δεν κλείνουμε τα μάτια μας στην αλήθεια, επειδή η αυταπάτη είναι πιο εύκολη; Πόσοι προτιμούμε να συνεχίσουμε σε ένα “σενάριο” που μάς βολεύει, από το να ρισκάρουμε να ξυπνήσουμε και να βρούμε το πραγματικό μας πρόσωπο;
Κι Αν Όντως Είναι Όνειρο;
Ίσως τελικά να μην έχει σημασία αν όλα είναι αληθινά ή όχι. Σημασία έχει πώς τα ζεις. Το Inception μας αφήνει με ένα σπαρακτικό ερωτηματικό – η σβούρα στο τέλος στριφογυρίζει… και κόβεται η εικόνα. Δεν ξέρουμε αν ο Κομπ ξύπνησε ή όχι. Γιατί το σημαντικό δεν είναι πού βρίσκεται. Αλλά το ότι, για πρώτη φορά, δεν κοιτάζει τη σβούρα. Κοιτάζει τα παιδιά του. Κοιτάζει το τώρα. Το παρόν.
Αν η ζωή που ζούμε είναι όνειρο, ας την ζήσουμε με αλήθεια. Αν είναι πραγματικότητα, ας μην τη διαστρεβλώνουμε για να την αντέξουμε.
Κάθε φορά που βλέπω το Inception, δεν είναι η ίδια εμπειρία. Δεν βγάζω τα ίδια συμπεράσματα. Κάθε φορά ο εαυτός μου είναι διαφορετικός. Κάθε φορά ένα άλλο ερώτημα γίνεται φως μέσα στο σκοτάδι.
Ίσως τελικά, ο σκοπός δεν είναι να βρούμε την απάντηση στο αν ζούμε σε όνειρο ή σε πραγματικότητα. Αλλά να καταλάβουμε ποιος διαμορφώνει τον κόσμο που βλέπουμε. Αν τον φτιάχνουμε εμείς – ή απλώς έχουμε παγιδευτεί στο όνειρο κάποιου άλλου.
Κι αν είναι έτσι, τότε μόνο μία ερώτηση έχει πραγματική αξία:
Εσύ… ξύπνησες;
Έρχεται… Μέρος 2: «Black Mirror και οι Καθρέφτες του Μέλλοντος – Μια πραγματικότητα που μας προλαβαίνει»
Μείνε συντονισμένος στη ΝΕΑ στήλη του FORMedia.gr «Ρωγμές στην Πραγματικότητα» κάθε Κυριακή για άρθρα που σε κάνουν να κοιτάζεις διαφορετικά τον κόσμο γύρω σου.
