Η κοινωνία μας διέπεται από νόμους που στόχο έχουν να διατηρήσουν την ηρεμία, τη δικαιοσύνη και να προστατεύουν τους πιο αδύναμους. Πάντα γίνεται λόγος για κράτος πρόνοιας και ευνομίας και οπωσδήποτε αυτή πρέπει να είναι η αρχή και στη συνέχεια να γίνεται καλύτερη και στο πλαίσιο αυτό σ ένα κράτος που σέβεται τους πολίτες, δεν υπάρχει χώρος για να περιθωριοποιεί ή ακόμα χειρότερα να αποκλείει ανθρώπους- πόσο δε μάλλον τους ευάλωτους- από το δικαίωμα στην περίθαλψη, στη φροντίδα, στην ευκαιρία να νιώσουν κομμάτι του συνόλου.
Να όμως που η πραγματικότητα ξεπερνά τα όρια της ενσυναίσθησης, θεσπίζοντας νόμους ανάλγητους, που βάζουν ανθρώπους με ειδικές ανάγκες, ΑΜΕΑ, στο περιθώριο με αποκλεισμούς ΑΜΕΑ από τις δομές φροντίδας και μάλιστα με την έγκριση του ΕΟΠΥΥ
Γράφει η Εννη Λεβέντη
ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΕΟΠΠΥ;
Ο ΕΟΠΥΥ σημαίνει Εθνικός Οργανισμός Παροχής Υπηρεσιών Υγείας. Είναι ένα Νομικό Πρόσωπο Δημόσιου Δικαίου (ΝΠΔΔ) που αποτελεί τον κύριο φορέα κοινωνικής ασφάλισης στην Ελλάδα από την 1η Ιανουαρίου 2012 και έχει Συσταθεί με τον νόμο 3918/2011.
Το σκηνικό αλλάζει και με τη νέα εγκύκλιο, το κράτος είναι σα να ρίχνει στο Καιάδα τους ανήμπορους.
Εύλογες οι ανησυχίες και οι έντονες αντιδράσεις που δονούν αρνητικά τον χώρο της κοινωνικής πρόνοιας.
Τι προβλέπει η πρόσφατη εγκύκλιος του ΕΟΠΥΥ;
Ουσιαστικά πρόκειται για μια τροποποίηση στη διαδικασία των αποζημιώσεων των υπηρεσιών στις Δομές Δευτεροβάθμιας Κοινωνικής Φροντίδας, αφήνοντας εκτός μία ευρεία κατηγορία ανθρώπων με αναπηρία.
Αυτό το νέο διοικητικό πλαίσιο επηρεάζει δραματικά τη λειτουργία των Κέντρων Διημέρευσης και Ημερήσιας Φροντίδας για ΑμεΑ (ΚΔΗΦ), θέτοντας σε αμφισβήτηση τη δυνατότητα συμμετοχής ωφελούμενων που μέχρι σήμερα εξυπηρετούνταν απρόσκοπτα, προκαλώντας αλυσιδωτές επιπτώσεις στην καθημερινότητά τους, που αναμφίβολα είναι ήδη αρκετά δύσκολη.
Η πόλη της Λάρισας έχει πέντε σύγχρονες Δομές που λειτουργούν, προσφέροντας υπηρεσίες ζωτικής σημασίας για την ποιότητας ζωής των ανάπηρων συμπολιτών της πόλης. Τα ΚΔΗΦ της περιοχής έχουν ήδη αγκαλιαστεί από δεκάδες οικογένειες και ΑμεΑ, που απολαμβάνουν υπηρεσίες ζωής!
Ο ρόλος των Κέντρων Διημέρευσης-Ημερήσιας Φροντίδας (Κ.Δ.-Η.Φ.) κάνει τη ζωή των ίδιων των αναπήρων και των συγγενών τους, καλύτερη!
Με τις παροχές που ορίζει αρχικά η λειτουργία τους, βρίσκουν από το επιστημονικό προσωπικό, υποστήριξη σε επίπεδο ψυχικής υγείας, φυσικής αποκατάστασης, λόγου και συμπεριφοράς. Η όλη διαδικασία, συμβαίνει μέσα από εξατομικευμένα θεραπευτικά προγράμματα και τα αποτελέσματα της ωφελιμότητας τους αντανακλούν στην εξέλιξη όλων όσων έχουν την ευκαιρία να συμμετέχουν στα προγράμματα. Οι δομές αυτές λειτούργησαν ως ουσιαστικοί θύλακες κοινωνικής ένταξης και ενδυνάμωσης για ανθρώπους που είχαν επί δεκαετίες απομονωθεί στο περιθώριο.
Τη χρονική στιγμή που τα ΚΔΗΦ γίνονται αναγκαία και αποτελούν μέρος μιας κοινωνικής πολιτικής με σεβασμό στον πολίτη, έρχεται η ανατροπή με την θέσπιση της νέας εγκυκλίου
Με μια σύντομη αλλά ουσιαστική διαδρομή 2 ετών, χωρίς βασική αιτιολογία, με ελλιπή εκτίμηση του έργου των δομών και της λειτουργίας τους, αποφασίζεται να περικοπούν και ουσιαστικά να στερηθούν αυτές τις ευεργετικές παροχές υγείας, περιπτώσεις ωφελούμενων που δεν φέρουν ως κύρια πάθηση κάποια μορφή νοητικής, κινητικής ή αισθητηριακής αναπηρίας. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι άτομα με εκφυλιστικές νόσους όπως η άνοια, η σκλήρυνση κατά πλάκας ή και καρκίνο, ανεξαρτήτως του συνολικού ποσοστού αναπηρίας, χάνουν το δικαίωμα συμμετοχής στα προγράμματα.
Ο αποκλεισμός αυτός έχει προκαλέσει σφοδρή αντίδραση από γονείς, φροντιστές, θεραπευτές και διοικήσεις δομών. Οι αρμόδιοι στις μονάδες φροντίδας καταγγέλλουν ότι το μέτρο δεν συνοδεύεται από καμία εναλλακτική πρόνοια ή πρόβλεψη για τις εκατοντάδες περιπτώσεις που οδηγούνται ξανά στην απομόνωση, στερούμενες υποστήριξης και καθημερινής φροντίδας. Τονίζουν ότι οι νευροεκφυλιστικές παθήσεις, ανεξαρτήτως διατύπωσης, συνδέονται άμεσα με βαρύτατες νοητικές ή κινητικές δυσλειτουργίες, και άρα ο αποκλεισμός τους στερείται λογικής και ηθικής βάσης.
Ενδεικτική είναι η περίπτωση ωφελούμενης με βαριά νοητική στέρηση και διαγνωσμένο καρκίνο του λάρυγγα, που, λόγω της επικράτησης της ογκολογικής πάθησης στο ποσοστό αναπηρίας της, δεν καλύπτεται πλέον από το νέο πλαίσιο. «Πρόκειται για μια καθαρά λογιστική προσέγγιση, που μετράει αναπηρίες με αριθμητικά κριτήρια και όχι με βάση τις ανάγκες των ανθρώπων», σχολιάζει υπεύθυνος δομής στη Λάρισα.
Αναταραχή – εκνευρισμός και ανησυχία για το μέλλον των ΚΔΗΦ στη χώρα. Βρίσκεται άραγε σε κίνδυνο η βιωσιμότητα των δομών;
Σοβαρά ερωτήματα εγείρονται και ως προς τον τρόπο εφαρμογής των νέων κατευθύνσεων. Οι δομές φέρονται να μην έχουν ακόμα αποζημιωθεί για τους πρώτους μήνες του 2025, ενώ καλούνται τώρα να απορρίψουν αναδρομικά ωφελούμενους, τους οποίους είχαν ήδη εντάξει με βάση το τότε ισχύον πλαίσιο.
Εργαζόμενοι παραμένουν απλήρωτοι ή καλύπτονται με ιδίους πόρους, καθώς η κρατική επιχορήγηση παραμένει σε εκκρεμότητα.
Εκτός από τις μεμονωμένες φωνές αγωνίας από τη βάση του συστήματος, παρέμβαση για το θέμα έχει πραγματοποιήσει και η Εθνική Συνομοσπονδία Ατόμων με Αναπηρία (ΕΣΑμεΑ). Με επιστολή προς την ηγεσία του Υπουργείου Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας, η ΕΣΑμεΑ καταγγέλλει την αιφνιδιαστική τροποποίηση του πλαισίου και προειδοποιεί για την άμεση απειλή στη βιωσιμότητα των ΚΔΗΦ. Οι συγκεκριμένες δομές, τονίζει η Συνομοσπονδία, επιτελούν κρίσιμο έργο επί δεκαετίες, υποστηρίζοντας χιλιάδες οικογένειες που διαφορετικά θα κατέρρεαν από το βάρος της φροντίδας.
Η Συνομοσπονδία υπογραμμίζει ότι οι υπηρεσίες αυτές αποτελούν τη «ραχοκοκαλιά» της δευτεροβάθμιας κοινωνικής φροντίδας, προσφέροντας ζωτικής σημασίας στήριξη στις κοινότητες. Ωστόσο, η νέα εγκύκλιος με υπ’ αριθμ. ΔΑ3Α/273/οικ.10007/29.04.2025, προκαλεί αβεβαιότητα, καθώς «επιτείνει τις αδυναμίες της υφιστάμενης νομοθεσίας».
«Το ισχύον πλαίσιο αποζημίωσης από τον ΕΟΠΥΥ και το Υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής θέτει σε κίνδυνο τη βιωσιμότητα των κέντρων φροντίδας» ΕΣΑμεΑ.
Ακόμη πιο προβληματικό είναι το γεγονός πως το νέο πλαίσιο φαίνεται να αγνοεί τις ρήτρες προστασίας που περιλαμβάνονταν σε προηγούμενες κανονιστικές πράξεις. Όσοι συμμετείχαν σε προγράμματα πριν τον Μάιο του 2023 έπρεπε, σύμφωνα με την τότε απόφαση, να συνεχίσουν να καλύπτονται, ανεξαρτήτως μελλοντικών αλλαγών. Τώρα όμως καλούνται να αποχωρήσουν, σαν να υπήρξε λάθος που πρέπει να διορθωθεί.
Σε ένα περιβάλλον όπου οι κρατικές υποδομές για ΑμεΑ παραμένουν αποσπασματικές και υποστελεχωμένες, η οποιαδήποτε αποδυνάμωση του δικτύου φροντίδας δεν πλήττει απλώς αριθμούς σε πίνακες αλλά ζωές ανθρώπων. Είναι οι συνάνθρωποι, είναι οι πολίτες που έχουν δικαίωμα στη ζωή και που μέσα από τα ΚΔΗΦ βρήκαν ελπίδα, στόχους και μια στοιχειώδη ποιότητα ζωής. Οι άνθρωποι, αυτοί οι ευάλωτοι πολίτες κινδυνεύουν να επιστρέψουν σε μια παθητική καθημερινότητα, με πολύ μοναξιά, χωρίς υποστήριξη, με κύριο συναίσθημα την απόρριψη και χωρίς άλλη επιλογή, οδηγούνται στον εγκλεισμό.
Μια αναπηρία δεν οδηγεί έναν άνθρωπο στην απομόνωση, αυτό το κάνει μόνο μια ανάλγητη κοινωνία
Η κοινωνία και η πολιτεία οφείλουν να απαντήσουν σε ένα καίριο ερώτημα: ποια πρόνοια επιθυμούμε; Εκείνη της ευθύνης και της φροντίδας ή μια γραφειοκρατική διαχείριση αριθμών; Τα ΚΔΗΦ έχουν αποδείξει ότι μπορούν να σταθούν ως φορείς αξιοπρέπειας και ένταξης. Το αν θα τους επιτραπεί να συνεχίσουν, εξαρτάται από το κατά πόσο οι αποφάσεις της διοίκησης θα συντονιστούν με τις ανάγκες των ανθρώπων – κι όχι απλώς με τους περιορισμούς των προϋπολογισμών.
Οι παροχές ζωής είναι ουσιώδες δείγμα πολιτισμού. Οι δομές έχουν το ρόλο της μεθοδικής συμπερίληψης, δημιουργώντας μια κοινωνία που σέβεται τους Συμπολίτες με αναπηρία, καταργεί τις ανισότητες και βελτιώνει τους όρους διαβίωσης, κάνοντας πράξη το πνεύμα της κοινωνικής συνοχής και αλληλεγγύης. Σε μια τέτοια κοινωνία οι αριθμοί λειτουργούν απλά ως νούμερα αλλά οι άνθρωποι Με μια σύντομη αλλά ουσιαστική διαδρομή 2 ετών, χωρίς βασική αιτιολογία, με ελλιπή εκτίμηση.
Οι παροχές ζωής είναι ουσιώδες δείγμα πολιτισμού. Οι δομές έχουν το ρόλο της μεθοδικής συμπερίληψης, δημιουργώντας μια κοινωνία που σέβεται τους Συμπολίτες με αναπηρία, καταργεί τις ανισότητες και βελτιώνει τους όρους διαβίωσης, κάνοντας πράξη το πνεύμα της κοινωνικής συνοχής και αλληλεγγύης. Σε μια τέτοια κοινωνία οι αριθμοί λειτουργούν απλά ως νούμερα αλλά οι άνθρωποι και η ευημερία τους δεν προσμετράτε με μαθηματικούς υπολογισμούς.
