Πρόσφατα, το ΡΚΚ ανακοίνωσε ότι καταθέτει τα όπλα, μετά από συνομιλίες μεταξύ της τουρκικής κυβέρνησης και του φυλακισμένου Κούρδου ηγέτη Αμπντουλάχ Οτσαλάν. Τελείωσαν πράγματι τα βάσανα για τους Κούρδους στην Τουρκία;
Για την Τουρκάλα επίκουρη καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Τζορτζ Ουάσιγκτον, Γκουνούλ Τολ, η απάντηση είναι ξεκάθαρα, όχι.
Οι συνομιλίες που ξεκίνησε ο Ερντογάν με τον Οτσαλάν δεν ήταν τίποτα άλλο παρά μια καλά μελετημένη απόπειρα για να παραμείνει στην εξουσία για τα επόμενα χρόνια.
«Ο Ερντογάν χρησιμοποιεί τις συνομιλίες με τον Οτσαλάν όχι για να λύσει το κουρδικό ζήτημα, αλλά για να ενισχύσει την παραμονή του στην εξουσία» λέει η Γκιουνούλ σε ανάλυσή της στο Foreign Policy, βέβαιη ότι δεν θα βελτιωθεί η κατάσταση για τους Κούρδους στην Τουρκία.
Ήδη, σημειώνει η ίδια, οι συνομιλίες με τον Οτσαλάν έχουν ήδη υπηρετήσει έναν από τους βασικούς στόχους του Ερντογάν: τη διάσπαση της αντιπολίτευσης.
Η Γκιουνούλ ανατρέχει στην πρόσφατη ιστορία για να επισημάνει ότι ο Ερντογάν έχει επανειλημμένα εργαλειοποιήσει εύστοχα το κουρδικό ζήτημα στη χώρα του για να ισχυροποιήσει το κόμμα του και τον ίδιο.
2005-2009 – Εργαλειοποιώντας τους Κούρδους
Το 2005 με μια ομιλία του ορόσημο στην κουρδική πόλη Ντιγιαρμπακίρ ο Ερντογάν είχε παραδεχτεί ότι η Τουρκία χειρίστηκε λάθος τον κουρδικό πληθυσμό. Τότε προσπαθούσε να κερδίσει την υποστήριξη των φιλελεύθερων και των Κούρδων για να περιθωριοποιήσει τους κύριους αντιπάλους του, την κοσμική στρατιωτική ελίτ.
Το 2009, ξεκίνησε το πρώτο «κουρδικό άνοιγμα» εν μέσω μυστικών ειρηνευτικών συνομιλιών μεταξύ της τουρκικής υπηρεσίας πληροφοριών και του PKK στο Όσλο. Μεταξύ άλλων, είχε αναγνωρίσει και την κουρδική ταυτότητα.
Σε απάντηση, το PKK κήρυξε εκεχειρία και μια μικρή ομάδα μελών του πέρασε από το βόρειο Ιράκ, όπου βρίσκεται η έδρα του PKK, στην Τουρκία ως ένδειξη καλής θέλησης.
Αντιμέτωπος με την αντίδραση, ο Ερντογάν διέκοψε το άνοιγμα και το Συνταγματικό Δικαστήριο της Τουρκίας σύντομα απαγόρευσε το φιλοκουρδικό Κόμμα της Δημοκρατικής Κοινωνίας. Ωστόσο, ο Ερντογάν είχε καταφέρει τον στόχο του λέει η Τολ «το κουρδικό ζήτημα τον βοήθησε να περάσει συνταγματικές μεταρρυθμίσεις που αναδιαμόρφωσαν τη δικαιοσύνη προς όφελός του και έσπρωξαν τον στρατό πιο μακριά από την πολιτική» και αποδυναμώνοντας γενικά τις παλιές τουρκικές ελίτ.
2012 – Το δεύτερο πονηρό άνοιγμα
Έχοντας λοιπόν μέχρι το 2012, ο Ερντογάν εξουδετερώσει τους κοσμικούς αντιπάλους του ήθελε να επιβάλει ένα προεδρικό σύστημα. Γι’ αυτό όμως χρειαζόταν κουρδικές ψήφους.
Έτσι, ένα δεύτερο κουρδικό άνοιγμα -άλλη μια ειρηνευτική διαδικασία και υποσχέσεις για περιορισμένα πολιτιστικά δικαιώματα- έγινε όχημα για το σχέδιό του να συγκεντρώσει την εξουσία.
«Αυτό που ήθελε ήταν ξεκάθαρο: μια υπερπλειοψηφία στο κοινοβούλιο για να ξαναγράψει το σύνταγμα και να εγκαθιδρύσει μια ισχυρή προεδρία, με την κουρδική ψήφο ως κρίσιμο μοχλό» υπογραμμίζει η Τολ.
Το 2013, πάλι με τη βοήθεια του Οτσαλάν, οι συνομιλίες επανεκκίνησαν και το PKK κήρυξε ξανά εκεχειρία μέσω επιστολής που έστειλε ο Οτσαλάν.
Η κυβέρνηση απάντησε με ένα νομοσχέδιο μεταρρυθμίσεων και έστειλε επιτροπές για να προωθήσουν την ειρηνευτική διαδικασία σε όλη τη χώρα. Ακολούθησαν συμβολικά βήματα, όπως να καταργηθεί η αμφιλεγόμενη ορκομωσία που απαγγέλλονταν από τους μαθητές στην αρχή κάθε σχολικής ημέρας, «Πόσο ευτυχισμένος είναι αυτός που λέει είμαι Τούρκος».
2015: Συμμαχία με Εθνικιστές
Ωστόσο, μέχρι την άνοιξη του 2015 ήταν σαφές ότι οι κουρδικοί πολιτικοί και ψηφοφόροι δεν θα υποστήριζαν την επιδίωξη του Ερντογάν για μονοκρατορία. Είχαν αποκτήσει αρκετή αυτοπεποίθηση για να απορρίψουν τις περιορισμένες προσφορές του προέδρου. Η άρνηση του Ερντογάν να ανοίξει τα σύνορα με τη Συρία όταν το Ισλαμικό Κράτος απειλούσε με σφαγή το κουρδικό προπύργιο του Κομπάνι, σε απόσταση αναπνοής από τα σύνορα, εμβάθυνε την κουρδική δυσπιστία, καθιστώντας ακόμα πιο δύσκολη τη στήριξή του για τις προεδρικές φιλοδοξίες του.
Στις 17 Μαρτίου 2015, ο Σελαχατίν Ντεμιρτάς -ηγέτης του Κόμματος Δημοκρατίας των Λαών (HDP), ενός φιλοκουρδικού κόμματος- έδωσε καθοριστικό χτύπημα, δηλώνοντας: «Όσο υπάρχει το HDP, δεν θα σε αφήσουμε να γίνεις πρόεδρος». Λίγες ώρες αργότερα, ο Ερντογάν απέρριψε τελείως τις προσπάθειες συμφιλίωσης, ισχυριζόμενος πως «Δεν υπάρχει κουρδικό πρόβλημα».
Στις βουλευτικές εκλογές του Ιουνίου 2015, το HDP κέρδισε το 13% των ψήφων και εισήλθε δυναμικά στο κοινοβούλιο. Αποκλείοντας το δρόμο του Ερντογάν για προεδρικό σύστημα, βοήθησε να χάσει το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης την πλειοψηφία του για πρώτη φορά μετά από 13 χρόνια.
Ο συνασπισμός που ο Ερντογάν ήλπιζε να φέρει την εκτελεστική προεδρία του κατέρρευσε. Ο Ερντογάν διέκοψε τη δεύτερη κουρδική ειρηνευτική διαδικασία και σύναψε συμμαχία με το υπερεθνικιστικό Κόμμα Εθνικιστικής Κίνησης — ένα κόμμα που αντιτίθεται σθεναρά στα κουρδικά δικαιώματα
Μέσα σε δύο χρόνια από την αντιπαράθεσή του με τον Ερντογάν, ο Ντεμιρτάς βρέθηκε στη φυλακή, ενώ οι προηγούμενες μεταρρυθμίσεις που είχαν παραχωρήσει περιορισμένα πολιτιστικά δικαιώματα στους Κούρδους ανακλήθηκαν.
«Η αντικουρδική συμμαχία του Ερντογάν απέδωσε ακριβώς αυτό που ήθελε» διαπιστώνει η Γκιουνούλ Τολ. «Με την υποστήριξη του Κόμματος Εθνικιστικής Κίνησης, ο Ερντογάν ανακτούσε την κοινοβουλευτική πλειοψηφία και προώθησε το πολυπόθητο προεδρικό σύστημα. Το 2017, ο Ερντογάν κήρυξε τον εαυτό του νικητή σε ένα αμφιλεγόμενο δημοψήφισμα που διεύρυνε σημαντικά τις εξουσίες του και στερέωσε την κυριαρχία του στο κράτος».
Ξανά χρήσιμοι οι Τούρκοι
Σήμερα, ο Ερντογάν βρίσκεται ξανά σε σταυροδρόμι, λέει η Τουρκάλα ειδικός.
«Χρόνια σύγκρουσης τον βοήθησαν να χτίσει ένα αυταρχικό καθεστώς, όμως το ισχύον σύνταγμα τον εμποδίζει να είναι ξανά υποψήφιος το 2028. Η λύση του; Ένα νέο Σύνταγμα που θα μπορούσε να καταργήσει τα όρια θητειών. Και για να το πετύχει, χρειάζεται τις φιλοκουρδικές ψήφους στο κοινοβούλιο. Αυτός είναι ο πραγματικός λόγος πίσω από την αναθέρμανση των συνομιλιών με τον Οτσαλάν».
Πηγή: in.gr
