Άρχισαν οι αλλαγές στα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης στην Ευρώπη

Του Κώστα Κατίκου

Πατήθηκε το “κουμπί” για νέες αυξήσεις στα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης, με πρώτη τη Δανία να ψηφίζει, εν μέσω αντιδράσεων, σύνταξη στα 70 για τους σημερινούς 55άρηδες.

Το μοντέλο της Δανίας είναι αυτό που θα ακολουθήσουν και όλες σχεδόν οι ευρωπαϊκές χώρες, και η Ελλάδα από το 2027, καθώς τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης έχουν συνδεθεί με το προσδόκιμο ζωής μετά τα 65. Η σύνδεση αυτή έγινε για λόγους προστασίας του συνταξιοδοτικού συστήματος και επάρκειας των συντάξεων από τους κινδύνους του δημογραφικού, που είναι η αύξηση των ηλικιωμένων και η μείωση του πληθυσμού εργάσιμης ηλικίας λόγω της υπογεννητικότητας. 

Η σύνδεση του προσδόκιμου ζωής μετά τα 65 με την ηλικία συνταξιοδότησης λειτουργεί ως βαλβίδα ασφαλείας για να μην υπάρξει η έκρηξη του ασφαλιστικού στο μέλλον από την αύξηση των δαπανών για συντάξεις. 

Όταν –και όσο– ανεβαίνει λοιπόν το προσδόκιμο ζωής, τόσο θα “τσιμπάνε” προς τα πάνω και τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης, που σημαίνει ότι οι ασφαλισμένοι θα μένουν περισσότερα χρόνια ως εργαζόμενοι και θα βγαίνουν αργότερα στη σύνταξη. 

Στην Ελλάδα τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης θα επανεξεταστούν στο τέλος του 2026, καθώς από το 2027 θα εφαρμοστεί για πρώτη φορά η σύνδεσή τους με το προσδόκιμο ζωής των ατόμων άνω των 65 ετών. 

Από τις αλλαγές, αν ακολουθηθεί η συνταγή της Δανίας, μπορεί να γλιτώσουν όσοι έχουν περάσει το 55ο έτος και να επηρεαστούν με αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης οι νεότεροι ασφαλισμένοι έως 55 ετών. Ο παράγοντας που θα κρίνει ποιοι και πόσο θα επηρεαστούν έχει να κάνει με τις σημερινές ηλικίες συνταξιοδότησης, που είναι χαμηλότερες της Δανίας.

Η μέση ηλικία αποχώρησης στην Ελλάδα διαμορφώνεται για τις γυναίκες στα 59,7 έτη και για τους άνδρες στα 63,2 έτη, ενώ ο μέσος όρος για τον ΟΟΣΑ είναι 63,1 έτη για τις γυναίκες και 64,4 έτη για τους άνδρες. 

Η σύνδεση του προσδόκιμου ζωής με τα όρια ηλικίας προβλέπεται από τον ΟΟΣΑ (έκθεση του 2024) και, όσον αφορά την Ελλάδα, μπορεί να εφαρμοστεί με μία από τις τρεις παρακάτω παραμέτρους:

1. Με αναλογία 1 προς 1.

2. Με αναλογία 1 προς 2/3.

3. Με αναλογία 1 προς 1/3. 

Η αναλογία 1 προς 1 σημαίνει ότι για καθένα έτος που αυξάνεται ο μέσος όρος ζωής μετά το 65ο θα αυξάνονται κατά ένα έτος και τα όρια ηλικίας.

Η αναλογία 1 προς 2/3 σημαίνει ότι η αύξηση στα όρια ηλικίας θα εξελίσσεται με μέτρια ταχύτητα, δηλαδή για καθένα έτος που θα αυξάνεται το προσδόκιμο ζωής τα όρια ηλικίας θα αυξάνονται κατά 8 μήνες, ενώ με αναλογία 1 προς 1/3 η αύξηση στα όρια ηλικίας θα είναι 4 μήνες.

Στην Ελλάδα η σύνδεση του δείκτη προσδόκιμου ζωής των ατόμων άνω των 65 ετών με τα όρια ηλικίας έχει ψηφιστεί από το 2010, με τον ασφαλιστικό νόμο 3863/2010, και προβλέπει την αναπροσαρμογή των ορίων ηλικίας ανά τρία χρόνια από το 2021 και μετά. Η πρώτη αναπροσαρμογή για το 2021 δεν εφαρμόστηκε λόγω της πανδημίας. Η δεύτερη ήταν για το 2024, αλλά δεν έγινε καμία μεταβολή, καθώς έληξε η μεταβατική περίοδος 2015-2021, που προέβλεπε όρια ηλικίας συνταξιοδότησης κάτω των 67 και των 62 ετών, και πλέον ο επόμενος σταθμός είναι το 2027. Εκεί πιθανολογείται ότι, αν υπάρξει κάποια αλλαγή, αυτή θα εφαρμοστεί σταδιακά έως το 2030. 

Τρεις είναι οι δημογραφικοί δείκτες που θα καθορίσουν αν και πόσο θα αυξηθούν τα όρια ηλικίας από το 2027:

1. Ο δείκτης εξάρτησης ηλικιωμένων άνω των 65 ετών προς τον οικονομικά ενεργό πληθυσμό, που οδεύει προς το 60%, από 39% που είναι σήμερα.

2. Ο δείκτης γήρανσης, που αυξάνεται, καθώς για κάθε 170 ηλικιωμένους άνω των 65 αντιστοιχούν 100 νέοι εργάσιμης ηλικίας για να τους αναπληρώσουν.

3. Ο δείκτης γονιμότητας, που μπορεί να βελτιώθηκε οριακά από 1,3 παιδιά το 2018 σε 1,5 παιδιά το 2022, αλλά υπολείπεται του 2,1, που είναι στις ανεπτυγμένες χώρες. Η υπογεννητικότητα αποτελεί το υπ’ αριθμόν ένα πρόβλημα και φαίνεται από το ισοζύγιο γεννήσεων προς θανάτους, που παραμένει ελλειμματικό, και μάλιστα διπλασιάστηκε σε μία 5ετία, από -33.856 άτομα το 2018 σε -64.706 άτομα το 2022!

Τι δείχνουν οι μελέτες για όρια ηλικίας και προσδόκιμο ζωής μετά τα 65

Η πρόσφατη μελέτη της Εθνικής Αναλογιστικής Αρχής δείχνει ότι το 2030 τα νομοθετημένα σήμερα όρια ηλικίας των 62 και 67 ετών αυξάνονται κατά 1,5 έτος. 

Αν η αύξηση των ορίων ηλικίας γίνει σταδιακά, οι ασφαλισμένοι, για παράδειγμα, που θα κλείσουν το 62ο έτος το 2027 μπορεί να συνταξιοδοτηθούν με όριο ηλικίας τα 62,6, όσοι κλείσουν τα 62 το 2028 να βγουν στα 62,9 και όσοι κλείσουν τα 62 το 2030 να συνταξιοδοτηθούν στα 63,5. 

Το όριο ηλικίας των 62 ετών σήμερα με 40 έτη ασφάλισης για πλήρη σύνταξη, σύμφωνα με τη μελέτη, αυξάνεται στα 63,5 έτη στην περίοδο 2027-2030. Έως το 2040 θα έχει αυξηθεί στα 64,5 έτη, το 2050 στα 65,5, το 2060 θα έχει φτάσει στα 66,7 έτη και το 2070 στα 67,5.

Το προσδόκιμο ζωής κατά τη γέννηση για τους άνδρες αυξάνεται από 78,8 έτη το 2022 σε 86,5 έτη το 2070 και για τις γυναίκες αυξάνεται επίσης από 84,2 έτη το 2022 σε 90,4 έτη το 2070. Το προσδόκιμο ζωής στα 65 για τους άνδρες πηγαίνει από 18,7 έτη το 2022 σε 23,9 έτη το 2070, ενώ για τις γυναίκες πηγαίνει από 21,7 έτη σε 26,7 έτη, αντίστοιχα.