Η Freedom Flotilla Coalition είχε οργανώσει το ταξίδι του Madleen, το οποίο ξεκίνησε από τη Σικελία την 1η Ιουνίου. Μεταξύ των 12 επιβατών του πλοίου ήταν η ακτιβίστρια για το κλίμα Γκρέτα Τούνμπεργκ, η ευρωβουλευτής Ρίμα Χασάν, δύο Γάλλοι δημοσιογράφοι και αρκετοί άλλοι ακτιβιστές από όλο τον κόσμο.
Ο ισραηλινός στρατός επιβιβάστηκε στο πλοίο και το παρέκκλινε προς το ισραηλινό λιμάνι του Ασντόντ. Η βοήθεια που μετέφερε — βρεφικό γάλα, τρόφιμα, ιατρικά είδη, εξοπλισμός αφαλάτωσης νερού — κατασχέθηκε. Όλοι οι επιβάτες συνελήφθησαν και τώρα αντιμετωπίζουν απέλαση.
Η παρεμπόδιση αυτή προκάλεσε διεθνή καταδίκη. Είναι σημαντικό ότι θέτει επίσης ερωτήματα σχετικά με τη συμμόρφωση των ενεργειών του Ισραήλ με το διεθνές δίκαιο.
Νομικές προϋποθέσεις για ναυτικούς αποκλεισμούς
Οι ναυτικοί αποκλεισμοί δεν είναι αυτομάτως παράνομοι, σύμφωνα με το The Conversation.
Σύμφωνα με το Εγχειρίδιο του Σαν Ρέμο για το διεθνές δίκαιο που εφαρμόζεται στις ένοπλες συγκρούσεις στη θάλασσα (1994), ένας αποκλεισμός μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε καιρό πολέμου, αλλά μόνο εάν πληρούνται πέντε νομικές προϋποθέσεις:
- πρέπει να κηρυχθεί επίσημα και να κοινοποιηθεί δημοσίως
- πρέπει να εφαρμόζεται αποτελεσματικά στην πράξη
- πρέπει να εφαρμόζεται αμερόληπτα σε όλα τα πλοία
- δεν πρέπει να εμποδίζει την πρόσβαση σε ουδέτερα λιμάνια ή ακτές
- δεν πρέπει να εμποδίζει την παράδοση ανθρωπιστικής βοήθειας σε πολίτες.
Εάν δεν πληρούται έστω και μία από αυτές τις προϋποθέσεις, ο αποκλεισμός μπορεί να θεωρηθεί παράνομος σύμφωνα με το εθιμικό διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο.
Η πέμπτη προϋπόθεση είναι ιδιαίτερα σημαντική στην περίπτωση αυτή. Σύμφωνα με μια ολοκληρωμένη μελέτη του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου που διενήργησε η Διεθνής Επιτροπή του Ερυθρού Σταυρού, τα μέρη σε μια σύγκρουση πρέπει να επιτρέπουν την ταχεία και απρόσκοπτη παράδοση ανθρωπιστικής βοήθειας στους πολίτες που τη χρειάζονται.
Ένας αποκλεισμός που εμποδίζει αυτό θα μπορούσε να συνιστά παραβίαση του διεθνούς δικαίου.
Το Ισραήλ και η Αίγυπτος έχουν επιβάλει αποκλεισμό διαφόρων βαθμών στη Γάζα από το 2007, όταν η Χαμάς ανέλαβε την εξουσία. Ο ισραηλινός υπουργός Άμυνας Ισραήλ Κατζ ισχυρίζεται ότι ο σκοπός του αποκλεισμού είναι να «εμποδίσει τη μεταφορά όπλων στη Χαμάς». Οι επικριτές λένε ότι αυτό ισοδυναμεί με συλλογική τιμωρία.
Το Madleen λειτουργούσε σύμφωνα με τρεις δεσμευτικές αποφάσεις του Διεθνούς Δικαστηρίου (από τον Ιανουάριο του 2024, τον Μάρτιο του 2024 και τον Μάιο του 2024) που απαιτούσαν την απρόσκοπτη πρόσβαση της ανθρωπιστικής βοήθειας στη Γάζα.
Ελευθερία της ναυσιπλοΐας
Το διεθνές δίκαιο προστατεύει επίσης αυστηρά την ελευθερία της ναυσιπλοΐας, ιδίως στα διεθνή ύδατα πέραν των εδαφικών ορίων οποιουδήποτε κράτους.
Υπάρχουν μόνο λίγες εξαιρέσεις στις οποίες μια χώρα μπορεί νόμιμα να σταματήσει ένα ξένο πλοίο σε διεθνή ύδατα – εάν εμπλέκεται σε πειρατεία, δουλεμπόριο, μη εξουσιοδοτημένη μετάδοση ή εάν το ίδιο το σκάφος είναι απάτριδο. Μια χώρα μπορεί επίσης να σταματήσει ένα πλοίο εάν επιβάλλει νόμιμο αποκλεισμό ή ενεργεί σε αυτοάμυνα σύμφωνα με το άρθρο 51 του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών.
Επομένως, εάν οι ενέργειες του Ισραήλ δεν πληρούν απόλυτα τις διεθνείς νομικές απαιτήσεις για την επιβολή αποκλεισμού σε καιρό πολέμου, δεν δικαιούται να αναχαιτίσει το Madleen σε διεθνή ύδατα.
Προστασία των εργαζομένων στον τομέα της ανθρωπιστικής βοήθειας
Σε γενικές γραμμές, το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο, συμπεριλαμβανομένης της Τέταρτης Σύμβασης της Γενεύης, προστατεύει τους πολίτες κατά τη διάρκεια συγκρούσεων. Η προστασία αυτή επεκτείνεται και σε άτομα που παρέχουν ανθρωπιστική βοήθεια, υπό την προϋπόθεση ότι δεν συμμετέχουν άμεσα στις εχθροπραξίες.
Για να θεωρηθεί ότι ένα άτομο συμμετέχει άμεσα σε εχθροπραξίες, πρέπει:
- να έχει την πρόθεση να προκαλέσει στρατιωτική ζημιά
- να έχει άμεση αιτιώδη σύνδεση με τη ζημιά αυτή, και
- να ενεργεί σε σχέση με μία από τις πλευρές της σύγκρουσης.
Η παροχή βοήθειας σε πολίτες, ακόμη και αν είναι πολιτικά αμφιλεγόμενη, δεν πληροί αυτό το νομικό όριο. Ως εκ τούτου, οι επιβάτες του Madleen παραμένουν προστατευόμενοι πολίτες και δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται ως μαχητές ή να κρατούνται αυθαίρετα.
Το διεθνές δίκαιο καθορίζει επίσης τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να αντιμετωπίζονται οι άμαχοι που κρατούνται σε καταστάσεις σύγκρουσης. Σύμφωνα με την Τέταρτη Σύμβαση της Γενεύης, οι κρατούμενοι πρέπει να έχουν πρόσβαση σε ιατρική περίθαλψη, δικηγόρους και προξενικούς εκπροσώπους. Επίσης, δεν πρέπει να τιμωρούνται χωρίς δίκαιη δικαστική διαδικασία.
Οι αναφορές ότι οι επιβάτες του Madleen έχουν κρατηθεί και αντιμετωπίζουν απέλαση εγείρουν ανησυχίες σχετικά με την τήρηση αυτών των προτύπων.
Σε απάντηση στην αναχαίτιση του πλοίου, η μη κερδοσκοπική οργάνωση Hind Rajab Foundation υπέβαλε καταγγελία στη Μονάδα Εγκλημάτων Πολέμου της Μητροπολιτικής Αστυνομίας του Ηνωμένου Βασιλείου. Η καταγγελία αφορά μια σειρά παραβιάσεων του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου, μεταξύ των οποίων η αναγκαστική κράτηση, η παρεμπόδιση της ανθρωπιστικής βοήθειας και η εξευτελιστική μεταχείριση.
Προηγούμενη αναχαίτιση
Δεν είναι η πρώτη φορά που το Ισραήλ σταματά ένα πλοίο με ανθρωπιστική βοήθεια και αντιμετωπίζει κατηγορίες για παραβίαση του δικαίου της θάλασσας και του ανθρωπιστικού δικαίου.
Το 2010, ο ισραηλινός στρατός επιτέθηκε σε μια ναυτική αποστολή έξι πλοίων που είχε οργανώσει μια διεθνής ομάδα ακτιβιστών με στόχο να παραδώσει ανθρωπιστική βοήθεια στη Γάζα και να αμφισβητήσει τον αποκλεισμό.
Βίαιες συγκρούσεις ξέσπασαν στο μεγαλύτερο πλοίο, το Mavi Marmara, με αποτέλεσμα τον θάνατο εννέα Τούρκων υπηκόων και τον τραυματισμό δεκάδων άλλων. Το περιστατικό προκάλεσε διεθνή καταδίκη. Το Ισραήλ συμφώνησε να χαλαρώσει τον αποκλεισμό μετά το περιστατικό.
Μια αποστολή διερεύνησης που συστάθηκε από το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ διαπίστωσε ότι το Ισραήλ παραβίασε μια σειρά διεθνών νόμων και ότι ο αποκλεισμός του «προκαλούσε δυσανάλογη ζημιά στον άμαχο πληθυσμό».
Δεν πρόκειται απλώς για πολιτικό ή ηθικό ζήτημα, αλλά για νομικό. Το διεθνές δίκαιο θέτει σαφείς κανόνες για το πότε και πώς μια χώρα μπορεί να επιβάλλει αποκλεισμούς, να αναχαιτίζει πλοία και να αντιμετωπίζει πολίτες.
Με βάση αυτούς τους κανόνες, παραμένουν σοβαρά νομικά ερωτήματα σχετικά με τον χειρισμό του πλοίου Madleen και των επιβατών του από το Ισραήλ.
Ωστόσο, μετά από πολλαπλές και συνεχόμενες παραβιάσεις, ίσως αυτή η συζήτηση να είναι κενή περιεχομένου, καθώς το Ισραήλ δεν φαίνεται να ενδιαφέρεται να εφαρμόσει για το Διεθνές Δίκαιο.
Πηγή: in.gr
