Τη στιγμή που το ημερολόγιο έγραψε 2 Μαΐου σε ώρα Ιταλίας, το πλοίο Conscience είχε αποπλεύσει από το λιμάνι της Τύνιδας και κατευθυνόταν προς τα χωρικά ύδατα της Μάλτας με σκοπό να παραλάβει 44 ακτιβιστές, μεταξύ των οποίων η Σουηδή ακτιβίστρια Γκρέτα Τούνμπεργκ, η πρώην αξιωματικός του αμερικανικού στρατού Αν Ράιτ, αλλά και ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Τάκης Πολίτης. Λίγο μετά τα μεσάνυχτα, το σκάφος υπέστη επίθεση με drones στο όριο των χωρικών υδάτων της Μάλτας, με αποτέλεσμα την καταστροφή των γεννητριών, την πρόκληση πυρκαγιάς, αλλά και εκτεταμένες ζημιές στο κατάστρωμα και το κύτος του σκάφους.
Οι επιβαίνοντες -πλήρωμα και ακτιβιστές- που είχαν αναλάβει τη διαδρομή του από την Τύνιδα ως τη Μάλτα, παρέμειναν μεσοπέλαγα για περισσότερες από 24 ώρες, με τις γειτονικές χώρες Μάλτα, Ελλάδα και Τουρκία να απειλούν με κατάσχεση του πλοίου αν προσαράξει σε λιμάνι τους.
Το Conscience ήταν πλοίο που είχε ναυλώσει ο Στόλος για την Ελευθερία (Freedom Flotilla Coalition), μία διεθνής οργάνωση αλληλεγγύης στην Παλαιστίνη και σκοπός των ακτιβιστών που θα επιβιβάζονταν ήταν να σπάσουν τον αποκλεισμό που έχει επιβάλλει τους τελευταίους μήνες το Ισραήλ στη Λωρίδα της Γάζας, παραδίδοντας ανθρωπιστική βοήθεια από θαλάσσης. Ο στόλος πραγματοποίησε την πρώτη του αποστολή το 2008, ενώ η μεγάλη αποστολή του 2010 με καράβια ανθρωπιστικής βοήθειας από πλήθος χωρών του κόσμου σημαδεύτηκε από τη δολοφονία 9 μελών του πληρώματος του πλοίου Mavi Marmara από ισραηλινές δυνάμεις, αλλά και τη σύλληψη και κράτηση των ακτιβιστών από άλλες χώρες.
Έχοντας την εμπειρία από τις πολλαπλές επιθέσεις των ισραηλινών δυνάμεων καθ’ όλη τη διάρκεια της ύπαρξής του, το Freedom Flotilla Coalition ζήτησε τη συνδρομή του ερευνητικού κέντρου Forensic Architecture, αλλά και άλλων ερευνητικών οργανισμών του δικτύου Investigative Commons, προκειμένου να καταγράφονται κατά το μεγαλύτερο δυνατό τα δεδομένα του ταξιδιού, αλλά και αυτά των ενδεχόμενων επιθέσεων στην ανθρωπιστική αποστολή.
Ένα μήνα σχεδόν μετά την επίθεση στο Conscience -για την οποία το Ισραήλ ούτε επιβεβαίωσε, ούτε διέψευσε την εμπλοκή του- ένα νέο πλοίο, το Madleen, ξεκίνησε τον απόπλου του από το ιταλικό λιμάνι της Κατάνια, επιτηρούμενο ακόμα πιο στενά και συστηματικά από ερευνητές για τυχόν επιθέσεις. Με το πλοίο να βρίσκεται πλέον ανοιχτά των χωρικών υδάτων της Ελλάδας, ο ερευνητής Στέφανος Λεβίδης, επικεφαλής του Forensic Architecture Initiative Athens που συνδράμει στην παρακολουθήση του ταξιδιού ως μέλος του δικτύου Investigative Commons, μίλησε στο in για τη διαδικασία καταγραφής των δεδομένων, τις ενδείξεις από την επίθεση στο Conscience, αλλά και τη χρήση της «εγκληματολογικής αρχιτεκτονικής» σε υποθέσεις διεθνούς δικαίου.
Περιγράψτε μας αρχικά τη συνεργασία των ερευνητικών ομάδων του Forensic Architecture και του Investigative Commons με το Freedom Flotilla Coalition. Πώς προκύπτει και τι συμπεριλαμβάνει;
Το Freedom Flotilla ήρθε σε επαφή μαζί μας κάποιες μέρες πριν από το πρώτο ταξίδι του Conscience που έφυγε από την Τύνιδα και δέχθηκε επίθεση ανοιχτά της Μάλτας, ακριβώς επειδή είχαν την προηγούμενη εμπειρία από επιθέσεις, προκειμένου να συνεργαστούμε στην καταγραφή των δραστηριοτήτων τους για να μπορούν να αποφύγουν μια ενδεχόμενη επίθεση μέσω της ορατότητας του ταξιδιού τους ή σε ενδεχόμενη επίθεση, όπως και τελικά συνέβη, να υπάρχει αποδεικτικό υλικό το οποίο θα μπορούσε να αποτελέσει τη βάση μιας έκθεσης και ούτω καθεξής.
Οπότε εμείς ξεκινήσαμε να συζητάμε με το πλήρωμα πώς θα μπορούσαν να εξοπλίσουν το σκάφος με καταγραφικά συστήματα που θα κατέγραφαν μια ενδεχόμενη επίθεση (όπως και συνέβη): πού θα βάζαν τις κάμερες, τι κάμερες, τι κυάλια νυχτερινής όρασης, ποια AIS συστήματα και ούτω καθεξής, δεδομένου ότι θα ερχόντουσαν αντιμέτωποι με μια πανοπλία συστημάτων από τον ισραηλινό στρατό, ήθελαν κι αυτοί να έχουν μια σχετική υποδομή για να καταγράψουν μια ενδεχόμενη επίθεση.
Το χρονικό περιθώριο δεν ήταν πολύ μεγάλο. Οπότε βοηθήσαμε με όποιον τρόπο μπορούσαμε. Τους φέραμε σε επαφή και με διασωστικές ομάδες που δρουν στην Κεντρική Μεσόγειο, οι οποίοι έχουν πολύ μεγάλη εμπειρία πλοήγησης σε αυτά τα ύδατα. Μίλησαν δηλαδή και απευθείας, αντάλλαξαν τεχνικές συμβουλές και ούτω καθεξής. Χτίστηκε ένα πρόχειρο και διακριτό δίκτυο υποστήριξης, πέραν του δικτύου που είχε ήδη η Flotilla. Δεν είναι ότι περίμεναν εμάς προφανώς να τους δικαιώσουμε.
Και όπως όλοι ξέρουμε πλέον, αυτή η επίθεση ήρθε και όταν ήρθε, αρχίσαμε να συλλέγουμε και να αναλύουμε το υλικό και την από αέρος επίθεση, να καταλάβουμε πώς ακριβώς εκτυλίχθηκε. Οπότε αυτό είναι κάτι που κρατάμε και μπορεί να εξελιχθεί σε κάποιου είδους report στο μέλλον και παράλληλα, δουλεύαμε με το crew του νέου σκάφους, τη Μαντλίν που ξεκίνησε από την Κατάνια την Κυριακή. Για να κάνουμε μια αντίστοιχη δουλειά για το τρέχων ταξίδι. Αυτό που κάναμε και τότε και τώρα, που είναι η ελάχιστη συμβολή μας, είναι ότι δημιουργήσαμε ένα tracker, ένα σύστημα δηλαδή που ακολουθεί τα δύο αυτά σκάφη καθώς διασχίσουν τη Μεσόγειο, μπορεί δηλαδή κανείς σήμερα να μπει να δει την πορεία του Μαντλίν, καθώς περνάει τη στιγμή που μιλάμε νότια-νοτιοδυτικά της Ελλάδας, κοντά στο σημείο του ναυαγίου της Πύλου.
Κι αυτό δεν θα ήταν ορατό στο Marine Traffic π.χ.;
Θα ήταν ορατό το στίγμα σε στιγμές. Απλώς θα πρέπει κάποιος χρήστης να είναι εξοικειωμένος με τη λειτουργία του και υπάρχουν και κάποιες επιπλέον λειτουργίες που παρέχει το δικό μας tracker. Στην ουσία, το δικό μας αντλεί από το Marine Traffic και δημιουργεί ένα custom tracker που μπορεί κάποιος να μπει αρκετά πιο εύκολα, είναι πολύ πιο φιλικό προς τον χρήστη και συνδυάζει και τα δεδομένα AIS για εντοπισμό του σκάφους, μαζί με άλλα συστήματα που τρέχουν οι άνθρωποι που είναι στο πλήρωμα μέσα από τα κινητά τους τηλέφωνα. Οπότε εκεί που σταματάει να λειτουργεί το AIS λόγω έλλειψης κάλυψης, αντλούμε από δευτερεύουσες πηγές που συμπληρώνουν πιθανές τρύπες. Άρα ακολουθούμε, όσο πιο συνεπώς γίνεται -γιατί μιλάμε πια για την Ανοιχτή Μεσόγειο- τις κινήσεις του σκάφους ανά μισάωρο, ανά εικοσάλεπτο, ανά δύο ώρες, όσο συχνά στέλνει στίγμα σε εμάς.
Τι χαρακτηριστικά έχετε εντοπίσει μέχρι τώρα στην επίθεση στο Conscience;
Αφενός είναι μια επίθεση που έγινε από αέρος. Υπάρχουν διάφορες θεωρίες για το από πού εξαπολύθηκε αυτή η επίθεση. Είναι κάτι που το κοιτάμε και εμείς, αλλά νομίζω μπορούμε να φανταστούμε ποιος είναι ο επιτιθέμενος στην προκειμένη περίπτωση. Το Conscience χτυπήθηκε αμέσως πριν μπει στα χωρικά ύδατα της Μάλτας, δηλαδή ακριβώς στη ζώνη των 12 ναυτικών μιλίων, όπου περίμενε το σκάφος για να επιβιβαστούν οι άνθρωποι [σημ.: ερχόντουσαν με βάρκες από το λιμάνι της Μάλτας]. Οπότε ήταν επίθεση που έγινε εν κρυπτώ πριν να δημοσιοποιηθεί το ίδιο το ταξίδι, ώρες ή ίσως και λεπτά πριν ανέβει το πλήρωμα που θα συνέχιζε για Γάζα. Είναι προφανές ότι θέλανε να αχρηστεύσουν το σκάφος με τη μικρότερη δυνατή ζημιά. Δηλαδή δεν θέλανε να θέσουν ζωές σε κίνδυνο γιατί θα ήταν ένα PR πρόβλημα για το κράτος του Ισραήλ να πνιγούν επιφανείς προσωπικότητες στη Μεσόγειο μετά από δικό τους χτύπημα. Οπότε το χτύπησαν πριν να μπει το πλήρωμα, εκτός χωρικών υδάτων Μάλτας, δηλαδή σε ένα πιο θολό δικαιικό πλαίσιο.
Το πλήρωμα μοιάζει να έμαθε από αυτό το πάθημα και επέλεξε για το δεύτερο πλοίο να μεγιστοποιήσει την ορατότητα του, να δημοσιεύσει την πρόθεσή του να πλεύσει προς τη Γάζα πριν τον απόπλου – και αυτό μοιάζει να έπιασε γιατί προς το παρόν, τη στιγμή που μιλάμε τέλος πάντων, δεν έχει γίνει κάποια αποτρεπτική ενέργεια από την πλευρά του Ισραήλ.
Άρα μπορείτε κάπως να ταυτοποιήσετε ότι η επίθεση ήταν ισραηλινή; Γιατί το ίδιο το κράτος του Ισραήλ δεν έχει τοποθετηθεί ούτε για να το επιβεβαιώσει, ούτε για να το διαψεύσει.
Προκύπτει σίγουρα δια της ατόπου απαγωγής. Υπάρχουν και αρκετές, πολύ ισχυρές ενδείξεις, παρότι δεν είμαι αρμόδιος να μιλήσω γι’ αυτό, καθώς δεν έχω εμπλακεί άμεσα στο σκέλος της έρευνας για την επίθεση καθ’ εαυτή. Άλλοι συνάδελφοί μου θα μπορούσαν να μιλήσουν σε βάθος.
Πού και πώς θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν τα τεκμήρια από την επίθεση στο Conscience ή από μία ενδεχόμενη επίθεση στο Madleen;
Να πω κατ’ αρχάς ότι αν συμβεί κάτι αντίστοιχο στο Madleen, λογικά το σκάφος δεν θα αντέξει μια αντίστοιχη επίθεση, οπότε μια ενδεχόμενη επίθεση θεωρώ ότι θα έχει διαφορετικά χαρακτηριστικά. Δεν θα βομβαρδιστεί με drones, γιατί θα βουλιάξει. Και θεωρώ ότι οι επιτιθέμενοι θα θέλουν να ανασχεθεί η πορεία του σκάφους χωρίς να βρεθούν αντιμέτωποι με τη διεθνή κατακραυγή.
Από εκεί και πέρα, νομικός δεν είμαι, αλλά υπάρχουν πάρα πολύ συγκεκριμένοι νόμοι που διέπουν το θαλάσσιο χώρο και υπάρχουν και αρκετά δικαστήρια, εγχώρια και διεθνή, όπου θα μπορούσε να εξεταστεί κάποια πιθανή προσφυγή. Επίσης, παρότι μιλάμε για πολύ διαφορετικές υποθέσεις και μεγέθη και δεν θέλω να μπλέξω το ένα με το άλλο, το Forensic Architecture έχει ήδη συμβάλλει στην προσφυγή της Νοτίου Αφρικής κατά του Ισραήλ στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Έχουμε παράξει ένα εκτενές report 900 σελίδων. Υπάρχει δηλαδή προηγούμενο.
Δεν μπορώ να πω ακριβώς πού θα μπορούσαν να προσφύγουν. Είναι όμως σίγουρα κάτι που αφορά και ένα ευρύτερο κοινό πέρα από το κοινό ενός νομικού φόρουμ. Δηλαδή το ποιος επετέθη στο Conscience είναι κάτι που θεωρώ ότι αφορά και το δικό σας αναγνωστικό κοινό, δεν αφορά μόνο τον κλειστό χώρο ενός δικαστηρίου. Οπότε ένα πιθανό report θα διοχετευόταν αντίστοιχα και στη δημόσια σφαίρα πέρα από την όποια νομική διαδικασία.
Και φυσικά υπάρχει μια πολύ μεγαλύτερη κουβέντα που μπορούμε να ανοίξουμε για τη χρησιμότητα και τον ρόλο του διεθνούς δικαίου σε μια εποχή γενοκτονίας. Υπάρχουν εργαλεία -πολλά- για να σταματήσει αυτή η γενοκτονία, τα οποία δεν έχουν ενεργοποιηθεί.
Σε υποθέσεις όπως αυτή της Νοτίου Αφρικής τι στάση κρατά το Ισραήλ; Πώς υπεραμύνεται των πράξεών του;
Αυτό που ξέρω μιλώντας με τους άμεσα εμπλεκόμενους συναδέλφους είναι ότι τουλάχιστον σε επίπεδο πειστηρίων, το Ισραήλ έχει ανταπαντήσει με μια σειρά από ανακρίβειες. Κάναμε ένα follow-up report λοιπόν, που εντόπιζε ανακρίβειες και ανακολουθίες στα λεγόμενα και στα πειστήρια που έφερε το Ισραήλ. Υπάρχει μια πάγια τακτική στρέβλωσης της αλήθειας και στρεβλής χρήσης οπτικοακουστικών πειστηρίων από την πλευρά του Ισραήλ, την οποία έχουμε προσπαθήσει και εμείς να αποδομήσουμε με τα δικά μας εργαλεία.
Η κυβέρνηση της Μάλτας φάνηκε να μην είναι ιδιαίτερα συνεργάσιμη στην υπόθεση του Conscience. Πώς εξηγείται αυτή η στάση;
Το γεγονός ότι μπορεί και επιχειρεί μία δύναμη με τέτοια άνεση, τόσο κοντά στα χωρικά ύδατα μιας άλλης χώρας και η χώρα αυτή αρνείται διάσωση για πολλές ώρες, κάτι μας λέει σχετικά με τους πολιτικούς συσχετισμούς. Το Conscience έπλεε ακυβέρνητο για ώρες, ζητούσε απεγνωσμένα βοήθεια την οποία δεν του παρείχε η Μάλτα. Κάτι υποδηλώνει αυτό.
Η έρευνα που κάνετε θα μπορούσε να βοηθήσει και σε άλλες περιπτώσεις; Θα μπορούσε να παρέχει μεγαλύτερη ασφάλεια και στην επικείμενη Πορεία στη Γάζα για παράδειγμα;
Ενδεχομένως. Είναι πάρα πολύ σημαντικό -και είμαι σίγουρος ότι το ξέρουν οι συμμετέχοντες- να καταγράφουν τις δραστηριότητές τους. Δεν θεωρώ καθόλου απίθανο να δεχτούν κάποιου είδους επίθεση. Τώρα, η συνθήκη ενός σκάφους στην Κεντρική Μεσόγειο είναι πολύ διαφορετική από έναν κονβόι χιλιάδων ανθρώπων που περπατάνε προς τη Ράφα. Υπάρχουν εργαλεία για να εξετάσουμε μια ενδεχόμενη παραβίαση των δικαιωμάτων αυτών των πρωτοβουλιών και εμείς είμαστε εκεί για να για να συζητήσουμε μαζί τους και να συνδράμουμε το έργο τους.
Αναφέρθηκε πριν ότι μία επίθεση στο Madleen θα ήταν καταστροφικό σε επίπεδο εντυπώσεων για το Ισραήλ. Γιατί όμως;
Είναι τελείως προσωπική εκτίμηση και κρίση, αλλά θεωρώ ότι η απώλεια ζωής δυτικών λευκών, εγνωσμένου κύρους προσώπων ή διασημοτήτων είναι κάτι που το Ισραήλ θέλει να αποφύγει πάση θυσία. Μπορεί στη Γάζα να δολοφονεί με μεγάλη ευκολία, όπως δυστυχώς έχουμε διαπιστώσει τον τελευταίο καιρό, δεν θεωρώ όμως ότι είναι το ίδιο εύκολο να διαχειριστεί μια πιθανή απώλεια ζωής στο Madleen ενός ανθρώπου όπως η Γκρέτα Τούνμπεργκ ή ο ηθοποιός Λίαμ Κάνινγκχαμ από το Game of Thrones. Θεωρώ ότι γίνεται εκεί ένα risk assessment απ’ τη μεριά τους.
Πηγή: in.gr
