Επί χρόνια σύμβολο μεταψυχροπολεμικής συνεργασίας και εμπορικής ανάπτυξης, η Βαλτική Θάλασσα μετατρέπεται σταδιακά σε πεδίο επικίνδυνης γεωπολιτικής αντιπαράθεσης και πιθανό θέατρο ενός νέου επικίνδυνου πολέμου.
Από την έναρξη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, το 2022, η θάλασσα των περίπου 400.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων έχει γίνει περιοχή αυξανόμενης έντασης.
Με βασικό έως και σήμερα σημείο αναφοράς το ακόμη «θολό» σαμποτάζ στους αγωγούς φυσικού αερίου Nord Stream 1 και 2, τον Σεπτέμβριο του 2022, τα συμφέροντα του ΝΑΤΟ και της Ρωσίας συγκρούονται εδώ όλο και περισσότερο -πολιτικά, οικονομικά και γεωστρατηγικά.
Πλέον η Βαλτική Θάλασσα αποτελεί πεδίο για υβριδική σύγκρουση, που θα μπορούσε να γίνει ολομέτωπη ανά πάσα στιγμή εν μέσω του νέου Ψυχρού Πολέμου.
Η ένταση βρίσκεται στο «κόκκινο» στην επιφάνειά της, στον πυθμένα της, καθώς και στον αέρα.
Οι αναχαιτίσεις μαχητικών αεροσκαφών γίνονται όλο και πιο συχνές.
Οι περιπολίες πολεμικών πλοίων και από τις δύο πλευρές έχουν πολλαπλασιαστεί.
Οι υποψίες για ρωσικές δολιοφθορές σε κρίσιμες ενεργειακές και επικοινωνιακές υποδομές αυξάνονται και το ΝΑΤΟ ενισχύει τη στρατιωτική του παρουσία από το Καλίνινγκραντ έως τον Κόλπο της Φινλανδίας.
Τις ανησυχίες για υβριδικές απειλές στην περιοχή εντείνει η παρουσία ενός στόλου παλαιών δεξαμενόπλοιων που έχει συγκροτήσει η Ρωσία -γνωστού ως «σκιώδους στόλου»– με πρωταρχικό στόχο να παρακάμψει τις δυτικές κυρώσεις στις εξαγωγές πετρελαίου και να ενισχύσει την πολεμική οικονομία της.
Πρακτικά, αυτός ο στόλος δρα εκτός διεθνούς ελέγχου, με πλοία αμφίβολης ασφάλειας, με αδιαφανή ιδιοκτησία και συνήθως με απενενεργοποιημένα τα συστήματα εντοπισμού, καθιστώντας έτσι δύσκολη την παρακολούθησή τους.
Υπάρχουν υποψίες ότι εμπλέκονται επίσης σε δολιοφθορές υποθαλάσσιων κρίσιμων υποδομών στη Βαλτική Θάλασσα, όπως καλωδίων και αγωγών.
Παράλληλα, ρωσικά κατασκοπευτικά πλοία περιπολούν επίσης τη Βαλτική Θάλασσα, συχνά «βαφτισμένα» ως ερευνητικά σκάφη, συλλέγοντας δεδομένα.
Τακτική, που αναλυτές αποδίδουν σε τεστ αντοχής του αντιπάλου και ειδικοί χαρακτηρίζουν «διαμόρφωση του πεδίου της μάχης».
Η απάντηση του ΝΑΤΟ
Η Ευρώπη, και δη η βόρεια, απαντά με στρατιωτικές περιπολίες και δημιουργία νέων διοικήσεων, όπως η CTF Baltic με έδρα το Ρόστοκ, στο βορειοανατολικό γερμανικό κρατίδιο Μεκλεμβούργο-Δυτική Πομερανία.
Τέθηκε σε λειτουργία το 2024, υπό γερμανική διοίκηση και με τη συμμετοχή άλλων 11 κρατών, με αποστολή να παρακολουθεί τα πάντα στην περιοχή της Βαλτικής Θάλασσας για λογαριασμό το ΝΑΤΟ.
Στη διάθεσή της υπάρχουν αεροσκάφη, πολεμικά πλοία, δορυφόροι και δεδομένα πληροφοριών από όλη τη Βορειοατλαντική Συμμαχία.
Μόλις τις προάλλες εν τω μεταξύ η Σουηδία υπέγραψε Μνημόνιο Συνεργασίας (MoU) με χώρες της Βαλτικής Θάλασσας εντός της ΕΕ, καθώς και με τη Νορβηγία και την Ισλανδία, για την ενίσχυση της προστασίας κρίσιμων υποθαλάσσιων υποδομών.
Ζητούμενο είναι η καλύτερη ανταλλαγή πληροφοριών και βέλτιστων πρακτικών, σε μια συνεργασία που συντονίζεται επίσης στο πλαίσιο της ΕΕ και του ΝΑΤΟ.
Η Εσθονία και η Φινλανδία έχουν ενισχύσει τις περιπολίες για την προστασία κρίσιμων υποδομών, μετά και το «σκοτεινό» επεισόδιο του περασμένου Δεκεμβρίου με το υποθαλάσσιο ηλεκτρικό καλώδιο Estlink 2.
Πάχους μόλις λίγων εκατοστών, υπέστη ζημιές πέρυσι τον Δεκέμβριο, όταν το πετρελαιοφόρο Eagle S -υπό σημαία των Νήσων Κουκ και φορτίο 35.000 τόνους βενζίνης από τη Ρωσία- έριξε άγκυρα στον Κόλπο της Φινλανδίας.
Οι φινλανδικές αρχές είχαν θέσει υπό κατάσχεση το πλοίο μέχρι και τον Μάρτιο. Οι έρευνες για το συμβάν συνεχίζονται.
Στο μεσοδιάστημα, η Πολωνία επίσης ανακοίνωσε ότι ερευνά ύποπτες δραστηριότητες πλοίου του ρωσικού «σκιώδους στόλου» στην περιοχή του ενεργειακού καλωδίου που τη συνδέει με την Σουηδία.
Η Μόσχα από την πλευρά της απειλεί με αντίποινα σε οποιαδήποτε παρέμβαση στα πλοία της στη Βαλτική, όπου η κλιμακούμενη ένταση αυξάνει τους κινδύνους για την ασφάλεια σε μια θαλάσσια οδό εξίσου σημαντική και για το δυτικό εμπόριο.
Φόβοι για κλιμάκωση
Ενδεικτική της κατάστασης αποτελεί η πρόσφατη κλιμάκωση μεταξύ Ρωσίας και Εσθονίας.
Στα μέσα Μαΐου, το Ταλίν κατήγγειλε ότι η Μόσχα έστειλε για λίγο μαχητικό αεροσκάφος στον εναέριο χώρο του ΝΑΤΟ πάνω από τη Βαλτική Θάλασσα, ενόσω πλοία της Εσθονίας επιχειρούσαν να σταματήσουν ένα δεξαμενόπλοιο, που κατευθυνόταν προς τη Ρωσία και για το οποίο υπήρχαν υποψίες ότι ανήκει στον ρωσικό «σκιώδη στόλο».
Η Μόσχα απάντησε λίγα 24ωρα αργότερα με την προσωρινή κατάσχεση, σε ρωσικά χωρικά, ελληνόκτητου πετρελαιοφόρου που είχε αποπλεύσει από λιμάνι της Εσθονίας.
«Όπως κατέδειξαν πρόσφατα γεγονότα που σχετίζονται με την απόπειρα πειρατικής επίθεσης σε ένα από τα δεξαμενόπλοια, η Ρωσία απέδειξε ότι είναι ικανή να απαντήσει αρκετά σκληρά», σχολίασε ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου, Ντμίτρι Πεσκόφ.
Η Μόσχα είναι έτοιμη να χρησιμοποιήσει «όλα τα μέσα» στο μέλλον για να προστατεύσει τα ναυτιλιακά της συμφέροντα στο πλαίσιο του διεθνούς δικαίου, υπογράμμισε.
Και έχει ένα ευρύ φάσμα επιλογών, προσέθεσε, για να αντιδράσει.
Στο φόντο είναι οι κυρώσεις που έχουν επιβάλλει η ΕΕ και το Ηνωμένο Βασίλειο σε εκατοντάδες πλοία του «σκιώδους στόλου».
Στο τελευταίο και πιο εκτεταμένο πακέτο κυρώσεων, η ΕΕ ενέταξε στη «μαύρη λίστα» επιπλέον 189 δεξαμενόπλοια που συνδέονται με τη Ρωσία, ανεβάζοντας έτσι τον συνολικό αριθμό στα 342.
Στα μέτρα περιλαμβάνονται επίσης «πάγωμα» περιουσιακών στοιχείων και ταξιδιωτικές απαγορεύσεις σε Ρώσους αξιωματούχους και εταιρείες.
Σύμφωνα ωστόσο με την εταιρεία ναυτιλιακών πληροφοριών Pole Star Global, εκτός πεδίου εφαρμογής των κυρώσεων εκτιμάται ότι παραμένει περισσότερο από το ήμισυ του «σκιώδους στόλου».
Ακόμη και η αποτελεσματικότητα των ήδη ληφθέντων μέτρων αμφισβητείται, καθώς η επιβολή τους αντιμετωπίζει νομικά και πρακτικά εμπόδια.
Στιγμιότυπο από πρόσφατες περιπολίες ναρκαλιευτικών του Πολεμικού Ναυτικού της Φινλανδίας και της Εσθονίας στη Βαλτική Θάλασσα (REUTERS/Janis Laizans)
Νομικά κενά, γεωστρατηγικές προκλήσεις
Τα παράκτια κράτη στη Βαλτική Θάλασσα αντιπροσωπεύουν πάνω από το 10% του παγκόσμιου εμπορίου.
Στον πυθμένα της υπάρχουν εν τω μεταξύ αγωγοί και καλώδια μεταφοράς δεδομένων και ηλεκτρικής ενέργειας, συνδέοντας κράτη και τροφοδοτώντας οικονομίες.
Πρόκειται για κρίσιμες υποδομές για την ΕΕ και το ΝΑΤΟ.
Πλέον θεωρούνται δυνητικοί στόχοι ενός εξελισσόμενου ρωσικού υβριδικού πολέμου.
Για τη Μόσχα, η Βαλτική Θάλασσα είναι ζωτικής σημασίας.
Ο Στόλος της Βαλτικής -ένας από τους τέσσερις μεγάλους της Ρωσίας- έχει την έδρα του στον θύλακα του Καλίνινγκραντ: τμήμα της Ρωσικής Ομοσπονδίας, χωρίς εδαφική σύνδεση μαζί της, που γειτνιάζει με την Πολωνία και τη Λιθουανία και βρίσκεται στις νοτιοανατολικές ακτές της Βαλτικής Θάλασσας.
Οποιαδήποτε απόπειρα αποκοπής των διόδων ανεφοδιασμού του Καλίνινγκραντ αποτελεί για τη Μόσχα πράξη πολέμου.
Πέραν του θύλακα, υπολογίζεται ότι σήμερα -εν μέσω των δυτικών κυρώσεων- η Ρωσία εξάγει περίπου το 30% του αργού πετρελαίου της από τα λιμάνια της στη Βαλτική.
Για παράγωγά του, το ποσοστό εκτιμάται ότι είναι ακόμη υψηλότερο.
Πρόκειται για μια κρίσιμη πηγή εσόδων για τη ρωσική οικονομία.
Εξ ου και ο «σκιώδης στόλος» είναι για τη Μόσχα κομβικός.
Οι πραγματικοί ιδιοκτήτες κρύβονται πίσω από εταιρείες-βιτρίνα και τα πλοία αλλάζουν τακτικά κράτος σημαίας: το μόνο με δικαιοδοσία σε διεθνή χωρικά ύδατα, με αποτέλεσμα τα περισσότερα δεξαμενόπλοια του «σκιώδους στόλου» να παραμένουν απρόσβλητα από τις κυρώσεις.
Μέχρι στιγμής, μοναδική εξαίρεση αποτελεί το δεξαμενόπλοιο Eventin με σημαία Παναμά, που κατασχέθηκε από τις γερμανικές αρχές στα τέλη Μαρτίου.
Μεταφέροντας 100.000 τόνους ρωσικού αργού πετρελαίου, αξίας 40 εκατομμυρίων ευρώ, παρουσίασε βλάβη και παρασύρθηκε στα χωρικά ύδατα της Γερμανίας τον Ιανουάριο.
Καταχωρήθηκε από την ΕΕ ως μέρος του ρωσικού «σκιώδους στόλου» στα τέλη Φεβρουαρίου.
Όμως η τύχη του Eventin θα κριθεί στα δικαστήρια, κατόπιν προσφυγής για προσωρινή δικαστική προστασία κατά της κατάσχεσης και δήμευσης του πλοίου και του φορτίου.
Η ταυτότητα του ενάγοντος δεν έχει δημοσιοποιηθεί.
Πηγή: in.gr
