«Αν θέλουμε να παραμείνουν όλα όπως είναι, πρέπει όλα να αλλάξουν» γράφει ο Τζουζέπε Τομάζι ντι Λαμπεντούζα στον «Γατόπαρδο». Για δεκαετίες, η σχέση Ηνωμένων Πολιτειών και Ισραήλ υπάκουε σε αυτή τη λογική: κάθε ρητορική διαφοροποίηση, κάθε δημόσια ένταση, ενίσχυε τελικά μια στρατηγική συμμαχία. Σήμερα, όμως, η ισορροπία αυτή κλονίζεται. Η πρόσφατη περιοδεία του Ντόναλντ Τραμπ στον Περσικό Κόλπο, χωρίς στάση στο Ισραήλ, φανερώνει μια ευρύτερη μετατόπιση. Οι ΗΠΑ στρέφονται σε πιο άμεσες συμμαχίες και θέτουν διαφορετικές προτεραιότητες. Την ώρα που διαμορφώνονται νέες ισορροπίες στη Μέση Ανατολή, ο Νετανιάχου παρακολουθεί από το περιθώριο.
Η νέα στρατηγική αρχιτεκτονική των Ηνωμένων Πολιτειών στη Μέση Ανατολή διαμορφώνεται στη βάση μιας πιο ευέλικτης και συναλλακτικής λογικής. Στις 14 Μαΐου ο Ντόναλντ Τραμπ συναντήθηκε με τον Αχμέντ αλ-Σαράα στο Ριάντ, στην πρώτη συνάντηση αμερικανού και σύρου προέδρου εδώ και 25 χρόνια. Λίγες ώρες αργότερα, η Ουάσιγκτον ανακοίνωσε την άρση κυρώσεων προς τη Συρία, υιοθετώντας τις εισηγήσεις των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και της Σαουδικής Αραβίας, που βλέπουν στη νέα προεδρία του Σαράα μια ευκαιρία για περιφερειακή σταθεροποίηση. Η απόφαση ελήφθη παρά τις έντονες αντιρρήσεις του Ισραήλ, το οποίο, μετά την πτώση του Ασαντ, βομβαρδίζει συστηματικά τη Νότια Συρία και διατηρεί στρατιωτικό έλεγχο σε στρατηγικά σημεία, φοβούμενο ιρανική διείσδυση.
Η νέα πολιτική προσέγγιση Ουάσιγκτον – Δαμασκού επιτείνει την αίσθηση στο Τελ Αβίβ ότι διαμορφώνεται μια νέα περιφερειακή ισορροπία δυνάμεων στην οποία το Ισραήλ δεν συμμετέχει ενεργά. Οι ισραηλινές υπηρεσίες ασφαλείας εξετάζουν με ανησυχία κάθε ένδειξη ότι η Συρία μπορεί να αποτελέσει ορμητήριο για μελλοντικές επιθέσεις, ιδιαίτερα υπό το φάσμα μιας ενδεχόμενης επανάληψης των γεγονότων της 7ης Οκτωβρίου 2023. Την ίδια στιγμή, η Ουάσιγκτον συνεχίζει τις διαπραγματεύσεις με την Τεχεράνη, ενώ ο Νετανιάχου έχει προτείνει συντονισμένες στρατιωτικές επιχειρήσεις για να ανακοπεί η πρόοδος του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος. Στο Ισραήλ εντείνεται η ανησυχία ότι η Ουάσιγκτον ακούει πλέον περισσότερο τους αντιπάλους της παρά τους συμμάχους της.
Η αρχόμενη περιθωριοποίηση του Ισραήλ αποτυπώθηκε με σαφήνεια στην υπόθεση του Ενταν Αλεξάντερ, ισραηλινο-αμερικανού στρατιώτη που απελευθερώθηκε από τη Χαμάς στις 12 Μαΐου, έπειτα από άμεσες διαπραγματεύσεις με την Ουάσιγκτον, στις οποίες το Ισραήλ δεν συμμετείχε. Η επιχείρηση οργανώθηκε από Αμερικανούς και προβλήθηκε ως προσωπική επιτυχία του Τραμπ. Λίγες ημέρες αργότερα, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάρκο Ρούμπιο ακύρωσε αιφνιδιαστικά την επίσκεψή του στο Ισραήλ, εν μέσω αναφορών ότι ο Λευκός Οίκος δυσανασχετεί με τη συνέχιση των επιχειρήσεων στη Γάζα. Στο ίδιο πλαίσιο, η Ουάσιγκτον συνήψε εκεχειρία με τους Χούθι, σε συμφωνία που περιελάμβανε παύση επιθέσεων κατά αμερικανικών στόχων αλλά όχι κατά του Ισραήλ. Το Τελ Αβίβ πληροφορήθηκε τη συμφωνία εκ των υστέρων. Για πολλούς στο ισραηλινό επιτελείο μήνυμα ήταν ένα και σαφές: οι Ηνωμένες Πολιτείες ακολουθούν τη δική τους ατζέντα, ακόμη κι αν αυτή αφήνει εκτεθειμένο τον στενότερο σύμμαχό τους στην περιοχή.
Κι όμως, ορισμένα πράγματα μοιάζουν να παραμένουν απαράλλακτα. Παρά αυτή τη μετατόπιση, ο Τραμπ εξακολουθεί να αναφέρεται στις Συμφωνίες του Αβραάμ, ακόμη και στις συνομιλίες του με τον Σαράα. Το Ισραήλ, παρά την ψυχρότητα που εισπράττει, συνεχίζει απρόσκοπτα τις στρατιωτικές επιχειρήσεις στη Γάζα. Η Ουάσιγκτον εκφράζει δυσαρέσκεια, αλλά δεν παρεμβαίνει ουσιαστικά. Η οικονομική ενίσχυση συνεχίζεται, όπως και η στρατιωτική συνεργασία. Οπως στον «Γατόπαρδο», όλα μοιάζουν να αλλάζουν αλλά οι σταθερές παραμένουν. Το ερώτημα είναι αν το Ισραήλ μπορεί να προσαρμοστεί σε έναν κόσμο όπου δεν συνομιλεί πλέον ως primus inter pares.
O δρ Γεράσιμος Τσουράπας είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων
στο Πανεπιστήμιο της Γλασκώβης
Πηγή: tanea.gr
