Σημαντικά ζητήματα έχει να αντιμετωπίσει η ελληνική οικονομία, τα οποία δεν απασχολούν απαραίτητα την καθημερινότητα των πολιτών, ωστόσο αναμένεται να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο κατά τα επόμενα χρόνια. Τόσο το δημογραφικό πρόβλημα όσο και η στάσιμη παραγωγικότητα απειλούν την ανάπτυξη και αποτελούν ζητήματα τα οποία πολλές φορές περνούν απαρατήρητα από την επικαιρότητα. Σε κάθε περίπτωση, η κυβέρνηση οφείλει να εκπονήσει ένα συνολικό σχέδιο αντιμετώπισης των προβλημάτων αυτών, καθότι πολλοί αναλυτές εκτιμούν ότι η ελληνική ανάπτυξη θα «κάτσει», μόλις ολοκληρωθεί η…παρουσία του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας στην Ελλάδα. Για αυτό και οι προβλέψεις για το απώτερο μέλλον «ρίχνουν» τον πήχη λίγο πάνω από το 1%.
Τι δείχνουν τα στοιχεία για το δημογραφικό
Είναι γεγονός πως η Ελλάδα κατέγραψε μία από τις υψηλότερες μειώσεις πληθυσμού στην ΕΕ το 2023, με ποσοστό 0,46%, ενώ και το 2024 συνεχίστηκε με πτώση 0,13%.
Ως αποτέλεσμα, μεταξύ των χωρών της ΕΕ, η Ελλάδα να είναι στις πρώτες θέσεις στη λίστα με την υψηλότερη διάμεση ηλικία την 1η Ιανουαρίου 2024. Πρώτη είναι η Ιταλία (48,7 έτη), ακολουθούμενη από τη Βουλγαρία και την Πορτογαλία (47,1 έτη η καθεμία) και την Ελλάδα στα 46,9 έτη.
Όπως αποτυπώνεται σε πρόσφατη ειδική ανάλυση του ΙΟΒΕ, η δημογραφική συρρίκνωση και η γήρανση του πληθυσμού αποτελούν δύο αλληλένδετα και εξαιρετικά περίπλοκα ζητήματα που απειλούν τη βιωσιμότητα της ελληνικής κοινωνίας και οικονομίας.
Η αρνητική πορεία του φυσικού ισοζυγίου, που καταγράφεται πλέον σε όλες τις περιφέρειες της χώρας, αναδεικνύει την επιτακτική ανάγκη για άμεση και αποτελεσματική αντιμετώπιση του φαινομένου.
Σύμφωνα άρθρο του οικονομολόγου Δημήτρη Λιάκου, ο πληθυσμός της χώρας αναμένεται να μειωθεί έως το 2050 κατά 1,36 εκατομμύρια άτομα (στο απαισιόδοξο σενάριο) καθώς το ποσοστό αναπλήρωσης των γενεών είναι στο 1,3 αντί του 2,1 που απαιτείται για να διατηρηθεί σταθερός ο πληθυσμός (χωρίς να περιλαμβάνεται η μετανάστεση). Το ποσοστό των ατόμων πάνω από τα 65 έτη αναμένεται να κυμανθεί μεταξύ 30% -33% του συνολικού πληθυσμού έναντι 21% που ήταν το 2015 (στοιχεία από έρευνα της διαΝΕΟσις). Η διαφαινόμενη γήρανση του πληθυσμού θα οδηγήσει σε μείωση του εργατικού δυναμικού (υπολογίζεται σε 500 χιλιάδες), πτώση της παραγωγικότητας και της δυνητικής μέσης ετήσιας ανάπτυξης. Η επιβάρυνση στο συνταξιοδοτικό σύστημα θα αυξηθεί κατακόρυφα, με την εκτίμηση για το 2050 να προβλέπει ότι ο λόγος εργαζομένων – συνταξιούχων θα διαμορφωθεί στο 1,37.
Οι περισσότεροι που θα «λείπουν» θα είναι ηλικίας 20-64 ετών, δηλαδή άνθρωποι σε παραγωγική ηλικία.
Η μείωση των παραγωγικών ηλικιών στην απασχόληση
Είναι χαρακτηριστικό πως η ηλικιακή ομάδα των 30-44 ετών βαίνει αναλογικά μειούμενη, ενώ αυξάνονται οι εργαζόμενοι άνω των 65 ετών, σύμφωνα με την πλέον πρόσφατη μελέτη του ΚΕΠΕ.
Όπως δείχνουν τα στοιχεία, ο πληθυσμός των 30-44 μειώνεται με τη μεγαλύτερη ταχύτητα από όλες τις υπόλοιπες ηλικιακές ομάδες. Σύμφωνα με την έρευνα του ΚΕΠΕ η οποία περιλαμβάνει στοιχεία ως το τρίτο τρίμηνο του 2024, σε ένα έτος οι κάτοικοι της Ελλάδας σε ηλικία 30-44 ετών μειώθηκαν κατά 69.000 άτομα.
Αξίζει να σημειωθεί ότι μόνο σε ένα τρίμηνο σημειώθηκε πτώση κατά 22.700 άτομα. Το ΚΕΠΕ κάνει λόγο για ανησυχητικό φαινόμενο, καθώς πρόκειται παραδοσιακά για την ομάδα που είναι και η πιο ενεργή στην αγορά εργασίας.
Αναφορικά με τη συμμετοχή στην απασχόληση, οι εργαζόμενοι 30-44 ετών μειώθηκαν κατά 37.700 άτομα. Πρόκειται για τη μοναδική ηλικιακή ομάδα που επέδειξε τέτοια συμπεριφορά, αφού σε όλες τις άλλες ηλικιακές κατηγορίες υπήρξε αύξηση της απασχόλησης. Πάντως, αποκλειστικά στον ιδιωτικό τομέα, σε ετήσιο επίπεδο ο αριθμός των εργαζομένων 30-44 ετών εμφάνισε αύξηση μόλις 1% όταν η απασχόληση αυξήθηκε κατά 4%.
Την ίδια ώρα, τρεις ηλικιακές ομάδες εμφάνισαν αύξηση. Στην ομάδα άνω των 65 ετών η αύξηση ξεπέρασε τις 31.000 σε ετήσια βάση, κάτι που δείχνει τη μείωση του πληθυσμού. Πάντως, η δεύτερη μεγαλύτερη σημειώθηκε από την ομάδα 15-19 ετών που σε επίπεδο έτους έφτασε τις 21.000 επιπλέον άτομα.
Παράλληλα, ο πληθυσμός των εργαζομένων άνω των 65 ετών παρουσίασε τη μεγαλύτερη ποσοστιαία αύξηση από όλες τις ηλικιακές κατηγορίες, ξεπερνώντας το 11%.
Στο σύνολο των ηλικιών, η πλειονότητα αυτών που έφυγαν εκτός εργατικού δυναμικού στο τρίμηνο κατευθύνθηκαν στους οικονομικά μη ενεργούς, όπως φανερώνει η αύξηση αυτών κατά 38,1 χιλ., ενώ κάποιοι δεν αποκλείεται να έφυγαν από τη χώρα, σημειώνει το ΚΕΠΕ.
Τι σημαίνουν όλα τα παραπάνω; Ότι το δημογραφικό πρόβλημα επιζητεί λύση εδώ και τώρα, καθότι πέραν των υπολοίπω βασικών, δημιουργεί και προβλήματα στην ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας.
Η «κολλημένη» παραγωγικότητα
Πέραν του παραπάνω, τίθεται πραγματικό ζήτημα και με την «κολλημένη» παραγωγικότητα της εργασίας (οριζόμενη ως παραγόμενο προϊόν προς τον αριθμό των απασχολουμένων), κάτι που επισήμανε και ο ESM.
Όπως έδειξε πρόσφατη μελέτη του ΙΟΒΕ, εάν δεν υπάρξει αύξηση της παραγωγικότητας, εξέλιξη που προϋποθέτει ουσιώδεις παρεμβάσεις στη δομή της οικονομίας, η σημερινή τάση αναπόφευκτα θα γίνει φθίνουσα, μιας που η μεγέθυνση στη χρήση παραγωγικών συντελεστών σταδιακά φτάνει προς ένα όριο και δεν θα υπάρχει άλλο περιθώριο για ανάπτυξη στο πλαίσιο του σημερινού υποδείγματος.
Παράλληλα, έτερη ανάλυση της Alpha Bank δείχνει πως η βελτίωση της παραγωγικότητας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την υιοθέτηση προηγμένης τεχνολογίας, καινοτομίας και αποτελεσματικών πρακτικών διαχείρισης, κάτι που φαίνεται πως δεν πραγματοποιείται στον βαθμό που θα έπρεπε.
Οι κλάδοι
Η εξέλιξη της παραγωγικότητας της εργασίας διαφέρει σημαντικά μεταξύ των επιμέρους κλάδων.
Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η παραγωγικότητα του κλάδου γεωργία, δασοκομία, αλιεία κατέγραψε έντονα αυξητική τάση κατά τη διάρκεια της προηγούμενης δεκαετίας, ξεπερνώντας τα προ κρίσης επίπεδα, ωστόσο σημειώθηκε σημαντική πτώση το 2023.
Η μείωση αυτή οφείλεται αφενός την πτώση της Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας του κλάδου την εν λόγω χρονιά (-27%) -προερχόμενη, κατά κύριο λόγο, από τις φυσικές καταστροφές που έπληξαν την περιοχή της Θεσσαλίας, η οποία είναι ιδιαίτερα σημαντική για τον αγροτικό τομέα της χώρας- αφετέρου στη σημαντική άνοδο της απασχόλησης (+2,1%).
Πηγή: ot.gr
