Η επιτυχής εφαρμογή της γονιδιακής θεραπείας CRISPR σε παιδί με σπάνια μεταβολική νόσο καταγράφεται ως μια από τις πιο σημαντικές εξελίξεις στη σύγχρονη γονιδιακή ιατρική
Σε ένα ιατρικό ορόσημο, ένα βρέφος με σπάνια γενετική διαταραχή έλαβε επιτυχή καινοτόμο θεραπεία μέσω προσαρμοσμένης γονιδιακής επεξεργασίας CRISPR. Η θεραπεία αναπτύχθηκε από κοινού από το Νοσοκομείο Παίδων της Φιλαδέλφειας (CHOP) και το Σύστημα Υγείας του Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνια Penn Medicine, αποτελώντας ένα σημαντικό βήμα προς την προσωποποιημένη ιατρική.
Η περίπτωση του μικρού KJ
Ο μικρός KJ διαγνώστηκε μετά τη γέννησή του με σοβαρή ανεπάρκεια της συνθετάσης του φωσφορικού καρβαμοϋλίου 1 (CPS1), μια εξαιρετικά σπάνια μεταβολική πάθηση που επηρεάζει την ικανότητα του οργανισμού να αποβάλλει την αμμωνία, μια τοξική ουσία που προκύπτει από τη διάσπαση των πρωτεϊνών. Η έλλειψη του ενζύμου CPS1 μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές βλάβες στα όργανα, ιδιαίτερα στον εγκέφαλο και το ήπαρ.
Μετά από αρκετούς μήνες νοσηλείας και περιορισμένης διατροφής, ο KJ έλαβε την πρώτη δόση της προσαρμοσμένης θεραπείας τον Φεβρουάριο του 2025, σε ηλικία μεταξύ έξι και επτά μηνών. Η χορήγηση έγινε με ασφάλεια και η πορεία του βρέφους δείχνει σημαντικά σημάδια βελτίωσης και ανάπτυξης.
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Η μελέτη που τεκμηριώνει την υπόθεση του KJ δημοσιεύθηκε στο The New England Journal of Medicine και παρουσιάστηκε στο ετήσιο συνέδριο της Αμερικανικής Εταιρείας Γονιδιακής και Κυτταρικής Θεραπείας στη Νέα Ορλεάνη. Όπως επισημαίνεται από τους ειδικούς, το συγκεκριμένο επίτευγμα θα μπορούσε να αποτελέσει πρότυπο για την ανάπτυξη εξατομικευμένων θεραπειών σε ασθενείς με σπάνιες παθήσεις, για τις οποίες δεν υπάρχουν σήμερα διαθέσιμες ιατρικές λύσεις.
Οι γιατροί Kiran Musunuru και Rebecca Ahrens-Nicklas με τον ασθενή KJ. Πηγή: Νοσοκομείο Παίδων της Φιλαδέλφειας
«Χρόνια και χρόνια προόδου στην επεξεργασία γονιδίων και η συνεργασία μεταξύ επιστημόνων και κλινικών ιατρών κατέστησαν δυνατή αυτή τη στιγμή», δήλωσε η Δρ. Rebecca Ahrens-Nicklas, MD, Ph.D., διευθύντρια του προγράμματος Gene Therapy for Inherited Metabolic Disorders Frontier Program στο Νοσοκομείο Παίδων της Φιλαδέλφειας και επίκουρη καθηγήτρια Παιδιατρικής στην Ιατρική Σχολή Perelman του Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνια. «Ενώ ο KJ είναι μόνο ένας ασθενής, ελπίζουμε ότι θα αποτελέσει τον πρώτο από πολλούς που θα ωφεληθούν από μια μεθοδολογία η οποία μπορεί να προσαρμόζεται στις ανάγκες κάθε ατόμου».
Η τεχνολογία CRISPR και η πρόκληση των σπάνιων παθήσεων
Η τεχνολογία γονιδιακής επεξεργασίας CRISPR (clustered regularly interspaced short palindromic repeats) επιτρέπει την ακριβή διόρθωση γενετικών παραλλαγών που προκαλούν ασθένειες. Αν και έχει αναπτυχθεί κυρίως για κοινές παθήσεις όπως η δρεπανοκυτταρική αναιμία και η β-θαλασσαιμία -για τις οποίες υπάρχουν πλέον εγκεκριμένες θεραπείες από τον FDA, η CRISPR δεν μπορεί εύκολα να εφαρμοστεί με ενιαίο τρόπο σε όλες τις σπάνιες ασθένειες, λόγω της ποικιλομορφίας των γενετικών μεταλλάξεων. Έτσι, παρά την πρόοδο, πολλοί ασθενείς με σπάνια γενετικά νοσήματα συνεχίζουν να μην έχουν πρόσβαση σε αποτελεσματικές θεραπείες.
Η συνεργασία της Δρ. Ahrens-Nicklas με τον Δρ. Kiran Musunuru, MD, Ph.D., καθηγητή Μεταφραστικής Έρευνας στην Ιατρική Σχολή Perelman, ξεκίνησε το 2023, με στόχο την ανάπτυξη προσαρμοσμένων θεραπειών για μεμονωμένους ασθενείς. Η ερευνητική τους πορεία βασίστηκε σε πολυετή μελέτη των σπάνιων μεταβολικών διαταραχών και των δυνατοτήτων που προσφέρει η γονιδιακή επεξεργασία για την αποκατάσταση λειτουργιών που λείπουν ή δυσλειτουργούν. Η ομάδα τους αποφάσισε να εστιάσει στις διαταραχές του κύκλου της ουρίας, καθώς σε αυτές η αδυναμία μετατροπής της αμμωνίας σε ουρία μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες για την υγεία.
Από τη διάγνωση στη θεραπεία μέσα σε έξι μήνες
Αμέσως μετά τη γέννηση του KJ, η γενετική του ανάλυση αποκάλυψε μια σπάνια παραλλαγή στο γονίδιο CPS1. Σε μόλις έξι μήνες, οι ερευνητές σχεδίασαν και παρήγαγαν μια γονιδιακή θεραπεία προσαρμοσμένη στη συγκεκριμένη μετάλλαξη του παιδιού. Η θεραπεία βασίζεται σε νανοσωματίδια λιπιδίων, τα οποία στοχεύουν το ήπαρ, προκειμένου να διορθωθεί η ανεπάρκεια του ενζύμου. Στο τέλος Φεβρουαρίου του 2025, ο KJ έλαβε την πρώτη του δόση και συνέχισε με επιπλέον εγχύσεις τον Μάρτιο και τον Απρίλιο, χωρίς να παρατηρηθούν σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες.
Οι πρώτες παρατηρήσεις ήταν ιδιαίτερα ενθαρρυντικές. Ο KJ παρουσίασε βελτιωμένη ανοχή στην πρωτεΐνη μέσω της διατροφής και απαιτούσε λιγότερα φάρμακα για την απομάκρυνση του αζώτου από τον οργανισμό του. Επιπλέον, ήταν σε θέση να αναρρώσει από κοινές παιδικές λοιμώξεις, όπως ο ρινοϊός, χωρίς επιβλαβή αύξηση της αμμωνίας στο αίμα του. «Αν και ο KJ θα χρειαστεί μακροχρόνια παρακολούθηση, τα αρχικά ευρήματα είναι πολύ ενθαρρυντικά», σημειώνει η Δρ. Ahrens-Nicklas.
Ο Δρ. Musunuru, συν-συγγραφέας της μελέτης, εξέφρασε την αισιοδοξία του για το μέλλον: «Θέλουμε κάθε ασθενής να έχει τη δυνατότητα να βιώσει τα ίδια θετικά αποτελέσματα που είδαμε σε αυτό το πρώτο περιστατικό. Ελπίζουμε ότι και άλλοι ερευνητές θα μπορέσουν να εφαρμόσουν παρόμοιες μεθόδους για πολλές σπάνιες παθήσεις, δίνοντας έτσι σε χιλιάδες ανθρώπους την ευκαιρία για μια υγιή ζωή. Η υπόσχεση της γονιδιακής θεραπείας, για την οποία μιλάμε εδώ και δεκαετίες, γίνεται πλέον πραγματικότητα και πρόκειται να μεταμορφώσει ριζικά τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουμε την ιατρική».
Διαβάστε επίσης
Επιληψία: Τι κρύβει το DNA μας; Έρευνα δείχνει το δρόμο για αποτελεσματική αντιμετώπιση
Μεσογειακή αναιμία: Πράσινο φως από τη Βρετανία για την πρώτη στον κόσμο γονιδιακή θεραπεία
Πνευμονική αρτηριακή υπέρταση: Διαθέσιμη στην Ελλάδα καινοτόμος θεραπεία – Μειώνει κατά 76% τον κίνδυνο σοβαρών επιπλοκών
Πηγή: ygeiamou.gr
