Αλλά και ο Συμεών ο Στυλίτης, ο οποίος έζησε επί 37 χρόνια όρθιος πάνω στην κορυφή ενός στύλου, θα πρέπει λογικά να ήταν ευτυχισμένος – αλλιώς θα έκανε κάτι άλλο. Μήπως όμως η ευτυχία του αυτή θα κλονιζόταν αν μάθαινε ότι ένας άλλος άγιος είχε περάσει ακόμη περισσότερο χρόνο σε έναν ακόμη πιο λεπτό στύλο; Ετσι πάνε αυτά. Οποιος επιθυμεί τη δόξα μπορεί να ζηλεύει τον Ναπολέοντα, ο οποίος ζήλευε τον Καίσαρα, ο οποίος ζήλευε τον Μέγα Αλέξανδρο, ο οποίος ζήλευε τον Ηρακλή, ο οποίος δεν υπήρξε καν.
Ο Μπέρτραντ Ράσελ θεωρούσε ότι το αντίδοτο στη ζήλια είναι ο θαυμασμός. Αν ο Αντόνιο Σαλιέρι θαύμαζε τον Μότσαρτ αντί να τον ζηλεύει, δεν θα ήταν απλώς λιγότερο δυστυχής, θα ήταν ενδεχομένως και καλύτερος μουσικός. Το ίδιο ισχύει και για τον Γοργία, ήρωα του βιβλίου «Ο ζηλόφθονος μουσικός» του Ντίνο Μπουτζάτι: αν οι οικείοι του τού είχαν μιλήσει εγκαίρως για μια μουσική διάνοια της εποχής του, αντί να του το κρύβουν φοβούμενοι την αντίδρασή του, ίσως όταν τελικά το έμαθε να μην το είχε πάρει τόσο κατάκαρδα. Για τον ισπανό συγγραφέα Χαβιέρ Θέρκας, που πραγματεύεται το ζήτημα στην El País, το μοναδικό αποτελεσματικό αντίδοτο κατά της ζήλιας, και άρα ή καλύτερη συνταγή για την ευτυχία, είναι η κατηγορηματική απόρριψη του ανταγωνισμού. Αλλά αυτό ομολογουμένως δεν είναι εύκολο στην εποχή μας. Ηδη από τα μέσα του περασμένου αιώνα, η ανάπτυξη της οικονομίας δεν οδήγησε μόνο στην οικοδόμηση πλούτου, αλλά και στον επαναπροσδιορισμό της επιθυμίας. Η καλή ζωή, που ως τότε ήταν αρμοδιότητα των φιλοσόφων, πέρασε στο πεδίο των αγορών. Ευτυχία σήμαινε πλέον ένας τέλειος κήπος, ένα αστραφτερό αυτοκίνητο, μια πλούσια κουζίνα. Ακόμη μεγαλύτερη ευτυχία σήμαινε ο κήπος, το αυτοκίνητο και η κουζίνα να είναι καλύτερα από του γείτονα.
Σχεδόν χωρίς να το παρατηρήσουμε, γράφει ο αμερικανός καθηγητής φιλοσοφίας Κουάμε Αντονι Απια στο αφιέρωμα που είχε την περασμένη Κυριακή το New York Times Magazine στην ευτυχία, γίναμε αυτά που αγοράζουμε. Αυτό εννοεί στην πραγματικότητα και ο Σάξον Ράτλιφ όταν, στην τελευταία σεζόν του White Lotus, λέει στον αδελφό του πως «ευτυχία είναι να παίρνεις αυτά που θέλεις στη ζωή: σεξ, λεφτά, ελευθερία, σεβασμό». Η αδελφή του πάλι, η Πάιπερ, βρίσκεται στο άλλο άκρο. Καθώς νιώθει ότι όλα στη ζωή είναι μάταια, και ότι αυτά που απασχολούν την οικογένειά της δεν απασχολούν την ίδια καθόλου, το ρίχνει στον βουδισμό.
Πού είναι λοιπόν κρυμμένη η ευτυχία, στο πολυτελές θέρετρο ή στο ασκητικό μοναστήρι; Για να τη γνωρίσεις πρέπει να αποκτήσεις όλα όσα θέλεις ή μήπως να θέλεις λιγότερα;
Ο Αριστοτέλης, θυμίζει ο Αντονι Απια, χρησιμοποιούσε τον όρο «ευδαιμονία» για να περιγράψει τον ύψιστο σκοπό της ανθρώπινης ζωής. Αυτή η ευδαιμονία όμως δεν βρισκόταν εντελώς υπό τον έλεγχο του ανθρώπου. Ηταν συνάρτηση «εξωτερικών αγαθών» όπως η υγεία, ο πλούτος, οι φίλοι και η τύχη. Και μπορούσε να εκπληρωθεί μόνο στην Πόλι: αναγκαία προϋπόθεση για την καλή ζωή ήταν μια καλά οργανωμένη Πόλις.
Τρεις αιώνες αργότερα, ο Σενέκας κατέβασε τον πήχη. Η καλή ζωή, είπε, απαιτεί απλώς την άσκηση πνευματικών και ηθικών αρετών όπως η σοφία, το θάρρος, η εγκράτεια και η δικαιοσύνη. Κλειδί για τη vita beata είναι η απλότητα. Ο ίδιος, βέβαια, είχε γίνει πλούσιος ως σύμβουλος του Νέρωνα.
Οταν η ευτυχία εντάχθηκε στην αγγλική γλώσσα, τον 15ο αιώνα, αναφερόταν περισσότερο σε κάτι που δέχεσαι παρά σε κάτι που πετυχαίνεις. Την εποχή του Διαφωτισμού, απέκτησε μια πιο κοσμική και οικουμενική διάσταση. Στα τέλη του 17ου αιώνα, ο Τζων Λοκ τη χαρακτήρισε απόλυτο φυσικό δικαίωμα, για να ακολουθήσει ο οικονομολόγος Αν-Ρομπέρ-Ζακ-Τιργκό που είπε το 1750 στη Σορβόννη ότι η φύση έδωσε σε όλη την ανθρωπότητα το δικαίωμα να είναι ευτυχισμένη. Είκοσι έξι χρόνια αργότερα, ο Τόμας Τζέφερσον και οι άλλοι πατέρες της αμερικανικής δημοκρατίας τόνιζαν στη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας ότι ένα από τα αναφαίρετα δικαιώματα με τα οποία έχουν προικιστεί οι άνθρωποι από τον Δημιουργό τους είναι η επιδίωξη της ευτυχίας.
Πέρασαν δυόμισι αιώνες. Η ανάδυση της μαζικής παραγωγής και της οικονομίας της αγοράς συνέδεσαν την ευτυχία με την οικονομική ανάπτυξη. Κι έτσι φτάσαμε ένα θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα να περιλαμβάνεται σήμερα στα εγχειρίδια καλοζωίας.
Μαργκαρέτα Μάγκνουσον (1934 – )
Ανάμεσα σε νέους
To New York Times Magazine ζήτησε από διάφορους διανοούμενους τη δική τους συνταγή για την ευτυχία. Η 90χρονη Μαργκαρέτα Μάγκνουσον, που έχει γράψει τη «Σουηδική Τέχνη για μια κεφάτη γήρανση», προτείνει στους ηλικιωμένους να βρίσκονται ανάμεσα σε νέους: να κάνουν ερωτήσεις, να ακούνε, να προσφέρουν φαγητό και – κυρίως – να μη μιλούν για τις πονεμένες τους αρθρώσεις. Ο Τζαμίλ Ζάκι, διευθυντής του Εργαστηρίου Κοινωνικής Νευροεπιστήμης του Στάνφορντ, αναδεικνύει την αξία του «θετικού κουτσομπολιού»: να διαδίδεις καλά πράγματα για κάποιον. H Σάρα Πρέσμαν, καθηγήτρια Ψυχολογικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, προτείνει να ακολουθείς στην καθημερινή σου ζωή μια μίνι εκδοχή των πραγμάτων που σου άρεσαν στις διακοπές: μεσημεριανή σιέστα, διάβασμα, οικογενειακά δείπνα. Και ο Μάικ Μασιμίνο, που γκρίνιαζε για τον καιρό μέχρι που πήγε στο Διάστημα, μας ενθαρρύνει να χαιρόμαστε τη βροχή που πέφτει στο πρόσωπό μας. Γιατί υπενθυμίζει ότι ο πλανήτης είναι ζωντανός.
Πηγή: tanea.gr
