Νέα έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) αναδεικνύει ότι τα ουσιαστικά αίτια των προβλημάτων υγείας πρέπει να αναζητηθούν και έξω από το παραδοσιακό πλαίσιο του υγειονομικού τομέα. Παράγοντες όπως η έλλειψη αξιοπρεπούς στέγασης, η ανεπαρκής εκπαίδευση και οι περιορισμένες ευκαιρίες απασχόλησης επηρεάζουν άμεσα την ευεξία των ανθρώπων.
Η «Παγκόσμια Έκθεση για τους Κοινωνικούς Προσδιοριστικούς Παράγοντες της Ισότητας στην Υγεία» καταδεικνύει ότι αυτοί οι εξωγενείς συντελεστές οδηγούν σε μεγάλες διαφορές στο προσδόκιμο ζωής -σε ορισμένες περιπτώσεις, οι αποκλίσεις ξεπερνούν τις τρεις δεκαετίες -τόσο στις εύπορες όσο και στις φτωχότερες χώρες. Χαρακτηριστικά, η διαφορά ανάμεσα στη χώρα με το υψηλότερο και εκείνη με το χαμηλότερο αγγίζει τα 33 χρόνια.
«Ο κόσμος μας είναι άνισος. Το πού γεννιόμαστε, ζούμε, εργαζόμαστε και γερνάμε καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την υγεία και την ποιότητα της ζωής μας. Όμως, η αλλαγή είναι εφικτή. Η παρούσα ανασκόπηση αναδεικνύει τη σημασία της ολιστικής προσέγγισης των κοινωνικών θεμελίων και προσφέρει τεκμηριωμένες στρατηγικές και πολιτικές προτάσεις για τη βελτίωση της υγείας σε παγκόσμιο επίπεδο» επισήμανε ο Γενικός Διευθυντής του ΠΟΥ, Δρ. Tedros Adhanom Ghebreyesus.
Η κοινωνική αδικία οδηγεί στις ανισότητες
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Οι διαφορές στην υγεία αντανακλούν τον βαθμό κοινωνικής ευαλωτότητας και την ένταση των διακρίσεων. Υπάρχει μια «κοινωνική ιεραρχία» στην υγεία: όσο πιο υποβαθμισμένο είναι το περιβάλλον διαβίωσης ενός ατόμου -χαμηλό εισόδημα, ελλιπής εκπαίδευση, περιορισμένες ευκαιρίες -τόσο χειρότερη είναι η κατάσταση της υγείας του και τόσο λιγότερα τα χρόνια ποιοτικής ζωής του. Οι διαφορές αυτές είναι ακόμη πιο έντονες μεταξύ ομάδων που υφίστανται περιθωριοποίηση και διακρίσεις.
Αυτή τη στιγμή, περίπου 3,8 δισεκατομμύρια άνθρωποι δεν έχουν επαρκή κοινωνική προστασία, όπως επιδόματα άδειας μητρότητας ή ασθενείας, γεγονός που επηρεάζει άμεσα την υγεία τους. Παράλληλα, το αυξημένο δημόσιο χρέος εμποδίζει τις φτωχότερες χώρες να επενδύσουν σε βασικές κοινωνικές υπηρεσίες, με τις πληρωμές τόκων να έχουν τετραπλασιαστεί την τελευταία δεκαετία. Επίσης, παρόλο που η παγκόσμια μητρική θνησιμότητα έχει μειωθεί κατά 40% μεταξύ 2000 και 2023, σχεδόν το σύνολο των θανάτων (94%) εξακολουθεί να καταγράφεται σε χώρες με χαμηλό ή χαμηλό-μεσαίο εισόδημα. Οι γυναίκες που ανήκουν σε μειονεκτούσες κοινωνικές ομάδες αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο να χάσουν τη ζωή τους από επιπλοκές σχετικές με την εγκυμοσύνη. Ακόμα και σε χώρες με ανεπτυγμένα συστήματα υγείας, όπως σε αρκετά κράτη υψηλού εισοδήματος, παρατηρούνται σημαντικές αποκλίσεις. Για παράδειγμα, σε ορισμένες περιοχές, οι ιθαγενείς γυναίκες έχουν τριπλάσιες πιθανότητες να αποβιώσουν κατά τη διάρκεια του τοκετού.
Η φετινή έκθεση του ΠΟΥ είναι η πρώτη ανάλογη προσπάθεια από το 2008, όταν η Επιτροπή για τους Κοινωνικούς Προσδιοριστικούς Παράγοντες της Υγείας είχε θέσει στόχους για μείωση των παγκόσμιων ανισοτήτων μέχρι το 2040. Ωστόσο, τα νεότερα στοιχεία δείχνουν ότι η επίτευξη αυτών των στόχων βρίσκεται πλέον σε αμφιβολία. Παρά τις περιορισμένες πληροφορίες σε ορισμένες περιοχές, υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι τα εσωτερικά χάσματα στις περισσότερες χώρες διευρύνονται. Σύμφωνα με τα στοιχεία του οργανισμού, τα παιδιά που γεννιούνται στις πιο φτωχές χώρες έχουν 13 φορές περισσότερες πιθανότητες να πεθάνουν πριν συμπληρώσουν τα 5 τους χρόνια, συγκριτικά με εκείνα των πιο εύπορων κρατών. Η ανάλυση δείχνει πως η άρση αυτών των αποκλίσεων θα μπορούσε να σώσει περίπου 1,8 εκατομμύρια παιδικές ζωές ετησίως, κυρίως σε χώρες με χαμηλό ή μέσο εισόδημα.
Οι ρίζες του προβλήματος
Οι διαφορές στην υγεία δεν προκύπτουν από βιολογικούς ή ατομικούς συντελεστές αλλά από ευρύτερα κοινωνικά, πολιτισμικά και οικονομικά πλαίσια. Το κοινωνικό χάσμα μεταφράζεται σε άνιση πρόσβαση στην εκπαίδευση, την απασχόληση, την ασφάλεια, την κατοικία και τις βασικές υπηρεσίες υγείας. Το αποτέλεσμα είναι ένα κοινωνικό «μοτίβο» υγείας, όπου οι πιο ευάλωτοι πληθυσμοί ζουν λιγότερο και υποφέρουν περισσότερο. Η υγεία ακολουθεί μια συγκεκριμένη διαβάθμιση: όσο χαμηλότερη η κοινωνική θέση, τόσο χειρότερη η υγεία.
Οι αντιθέσεις στην υγεία δεν είναι μόνο απόρροια ανεπαρκών υπηρεσιών αλλά κυρίως έκφραση βαθύτερων ανισορροπιών στους οικονομικούς και πολιτικούς μηχανισμούς που ρυθμίζουν τις ζωές των ανθρώπων. Ο τρόπος που οργανώνεται το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα συχνά διευρύνει τις αποκλίσεις αντί να τις μειώνει. Σε πολλές χώρες, η άνιση φορολόγηση, η ανεργία, η επισφάλεια στην εργασία και η απουσία κοινωνικής προστασίας στερούν από εκατομμύρια ανθρώπους τα θεμέλια μιας υγιούς ζωής.
Παράλληλα, η κλιματική κρίση επιδεινώνει τις υπάρχουσες αποκλίσεις, με τους φτωχότερους να πλήττονται περισσότερο από ακραία καιρικά φαινόμενα, απώλεια καλλιεργήσιμης γης και υποβάθμιση του περιβάλλοντος. Συγκεκριμένα, εκτιμάται ότι θα ωθήσει επιπλέον 68-135 εκατομμύρια ανθρώπους στην ακραία φτώχεια τα επόμενα 5 χρόνια. Επιπλέον, ο ψηφιακός μετασχηματισμός δημιουργεί έναν νέο τύπο «ψηφιακού αποκλεισμού», όπου άτομα χωρίς πρόσβαση ή ψηφιακές δεξιότητες αποκλείονται από κρίσιμες υπηρεσίες υγείας, εκπαίδευσης και πληροφόρησης.
Τέλος, οι διαρκείς συνθήκες αποσταθεροποίησης μεταξύ των χωρών έχουν με σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία και την κοινωνική ένταξη. Οι πολίτες που πλήττονται από τέτοιες κρίσεις, ζουν σε καθεστώς αβεβαιότητας, χωρίς ασφαλές περιβάλλον, επαρκή στήριξη ή πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας.
Στρατηγικές κατευθύνσεις προς την ισότητα
Ο ΠΟΥ καλεί σε συλλογική και συντονισμένη δράση και προσδιορίζει τέσσερις βασικές στρατηγικές που είναι αλληλένδετες για να επιτευχθεί ουσιαστική ισότητα στην υγεία:
- Καταπολέμηση της οικονομικής ανισότητας και ενίσχυση των δημόσιων υπηρεσιών: Αύξηση των δημοσίων επενδύσεων σε τομείς όπως η υγεία, η εκπαίδευση, η κοινωνική προστασία, οι μεταφορές και η στέγαση. Η εφαρμογή καθολικών κοινωνικών πολιτικών αποτελεί θεμέλιο για κοινωνική σταθερότητα και καλύτερη υγεία.
- Ανατροπή των δομικών διακρίσεων: Η εξάλειψη βαθιά ριζωμένων διακρίσεων προϋποθέτει θεσμικές μεταρρυθμίσεις, νομική προστασία, αποκατάσταση των θυμάτων και αναγνώριση των ιστορικών αδικιών. Η ενίσχυση των δικαιωμάτων των γυναικών, των μεταναστών, των ιθαγενών και άλλων ευάλωτων ομάδων είναι αναπόσπαστο μέρος αυτής της στρατηγικής.
- Ολοκληρωμένη διαχείριση των προκλήσεων της κλιματικής αλλαγής και της ψηφιοποίησης: Οι πράσινες και ψηφιακές μεταβάσεις πρέπει να γίνουν με όρους κοινωνικής δικαιοσύνης. Η βιώσιμη ενέργεια, η αγροδιατροφή, η πρόσβαση σε ψηφιακά εργαλεία και υπηρεσίες πρέπει να στοχεύουν στη μείωση των αποκλίσεων και την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των κοινωνιών.
- Διακυβέρνηση με συμμετοχικότητα και συνοχή: Οι πολιτικές για την υγεία πρέπει να είναι διατομεακές, συμμετοχικές και συντονισμένες. Οι τοπικές αρχές, οι κοινότητες και η κοινωνία των πολιτών χρειάζεται να έχουν φωνή στη λήψη αποφάσεων. Η χρήση δεδομένων και η διαφάνεια είναι κρίσιμα εργαλεία για τον σχεδιασμό, την παρακολούθηση και την αξιολόγηση της προόδου.
Η έκθεση είναι μια ισχυρή υπενθύμιση ότι η υγεία δεν είναι απλώς αποτέλεσμα ιατρικής φροντίδας αλλά και αντανάκλαση της κοινωνικής και οικονομικής δομής μέσα στην οποία ζούμε.
Διαβάστε επίσης
Σε ποια χώρα μειώθηκαν σταθερά οι θάνατοι από καρκίνο – Τι δείχνει η ετήσια έκθεση για το 2024
Μητρική θνησιμότητα: Στοίχισε τη ζωή 260.000 γυναικών το 2023 – Τι ισχύει στην Ελλάδα
Ο θλιβερός λόγος που οδηγεί 6 στους 10 ασθενείς σε διακοπή της θεραπείας τους
Πηγή: ygeiamou.gr
