«Εάν μπορώ να σε κάνω να θέλεις να κάνεις αυτό που θέλω, τότε δεν χρειάζεται να σε αναγκάσω να κάνεις αυτό που δεν θέλεις». Αυτό ίσως είναι το απαύγασμα του πνευματικού έργου του ανθρώπου που εφηύρε τον όρο «ήπια ισχύς», Τζόζεφ Νάι.
Η αμερικανική ακαδημαϊκή κοινότητα και ειδικά όσοι ενίσχυσαν τις πολιτικές της κυβέρνησης Μπιλ Κλίντον, θρηνεί τον Νάι, ο οποίος απεβίωσε στις 6 Μαϊου 2025.
Διετέλεσε Βοηθός Υπουργός Άμυνας για Υποθέσεις Διεθνούς Ασφάλειας στην κυβέρνηση Κλίντον από το 1994 έως το 1995 και είχε τιμηθεί με το Μετάλλιο Διακεκριμένης Υπηρεσίας του Υπουργείου.
Ήταν ο θεωρητικός πατέρας εκείνης της σχολής σκέψης που επιθυμεί την αλληλεξάρτηση και συνεργασία μεταξύ των κρατών κυρίως μέσω διεθνών θεσμών.
Αποκηρύσσει τη χρήση στρατιωτικής βίας ως βασικό μέσο επιδίωξης πολιτικών στόχων και προτείνει έμμεσους τρόπους προσέγγισης – χειραγώγησης της διεθνούς πολιτικής με απώτερο ΠΑΝΤΑ σκοπό τη διατήρηση της αμερικανικής πρωτοκαθεδρίας. «Εάν οι ΗΠΑ αντιπροσωπεύουν αξίες τις οποίες άλλοι θέλουν να ακολουθήσουν, μπορούν να είναι πιο φειδωλές στην τακτική του μαστίγιου και καρότου» έλεγε ο Νάι.
Η επιστολή στη CIA
Έτσι, λίγο αργότερα -αρχές δεκαετίας 2000- ο Νάι εφηύρε την «ήπια ισχύ» (soft power), εντάσσοντάς την στην εργαλειοθήκη των Αμερικανών -και όχι μόνο- ηγετών από τα τέλη του 20ου αιώνα. Δηλαδή μια χώρα να διαμορφώσει τις προτιμήσεις των άλλων μέσω «γοητείας», όπως μέσω πολιτισμού, πολιτικών αξιών και επιλογών εξωτερικής πολιτικής. Για παράδειγμα τα ξένα σίριαλ στη τηλεόραση ή η προώθηση ξένων παραδόσεων σε μια χώρα (π.χ. Halloween).
Ωστόσο, βασικότατος βραχίονας στην ήπια ισχύ μιας θα μπορούσε να είναι, για τον Νάι, η αγαστή συνεργασία πανεπιστημιακών και CIA! Είναι κάτι που είχε προτείνει σαν προσέγγιση ήδη πολλά χρόνια πριν διατυπώσει την «ήπια ισχύ». Δηλαδή, μέσα από την έρευνα, τα γραπτά και τα βιβλία τους, στρατολογημένοι επιστήμονες να διαμορφώνουν, ειδικά στους νέους, αντιλήψεις, “ειδικά” κατασκευασμένες για να ταιριάζουν στις προδιαγραφές των εργοδοτών ή χρηματοδοτών.
Η επιστολή του Νάι στον Ρόμπερτ Γκέιτς, υποδιευθυντή της CIA το 1985 (Πηγή: Αρχείο CIA)
Ο Νάι μάλιστα, είχε στείλει το 1985 και προσωπική επιστολή στον ίδιο τον διευθυντή της CIA να τον ενημερώσει ότι έγραψε ένα άρθρο που υπερασπιζόταν τη διασύνδεση των μυστικών υπηρεσιών και ακαδημίας.
Στο άρθρο του ανέφερε ότι αν «κάποιοι λένε ότι οι καθηγητές θα πρέπει να αποφεύγουν την προσέγγιση από την CIA» ωστόσο, «οι ακαδημαϊκοί είναι επίσης πολίτες μιας δημοκρατίας. Και η δημοκρατία μας χρειάζεται μια υπηρεσία πληροφοριών – πράγματι, χρειαζόμαστε το καλύτερο που μπορούμε να έχουμε» έλεγε ο Νάι.
«Ακαδημαϊκοί στην υπηρεσία της CIA, γιατί όχι;»
Ο επιστήμονας όμως, που θα γινόταν ανώτατος αξιωματούχος στη κυβέρνηση Κλίντον, τα έγραφε αυτά ενώ ήδη μέχρι εκείνη την εποχή είχε ξεσπάσει μεγάλο σκάνδαλο για τις πρακτικές της CIA.
Τη δεκαετία του 1970 είχε προκληθεί «σεισμός» στο αμερικανικό Κογκρέσο όταν είχε αποκαλυφθεί ότι η CIA στρατολογούσε επιστήμονες από ιδρύματα για να τους αξιοποιήσει.
Oι μυστικές υπηρεσίες δεν παύουν να στέλνουν ανθρώπους τους σε συνέδρια ή να στρατολογούν ακαδημαϊκούς. Το αποτέλεσμα είναι αυτό ακριβώς που είχε πει σε συνέντευξή του σε ελληνική εφημερίδα το 2005 ο καθηγητής Τζόζεφ Νάι: «Εάν καταφέρω να σε κάνω να θέλεις αυτό που θέλω, τότε δεν χρειάζεται να σε αναγκάσω να κάνεις αυτό που δεν επιθυμείς».
Έτσι, για τον ίδιο, αν οι ΗΠΑ αντιπροσωπεύουν αξίες τις οποίες άλλοι θέλουν να ακολουθήσουν, μπορούν να είναι πιο φειδωλές στην τακτική του μαστίγιου και καρότου, είδάλλως, είπαμε… μαστίγιο και CIA.
Πηγή: in.gr
