Όταν η Καθολική Εκκλησία εκλέγει νέο Πάπα, ο κόσμος εναγωνίως αναμένει να αναδυθεί ο καπνός από μια μικρή καμινάδα στην κορυφή της Καπέλα Σιξτίνα.
Αν ο καπνός είναι μαύρος, δεν έχει επιλεγεί νέος Πάπας, αλλά αν είναι λευκός, η απόφαση έχει ληφθεί: Habemus Papam – έχουμε Πάπα.
Αλλά αυτό που δεν βλέπουν οι τηλεθεατές είναι η κρυμμένη πολυπλοκότητα της τελετουργίας που πάει πίσω αιώνες: η προσεκτικά κατασκευασμένη καμινάδα, η μηχανική σόμπα και οι ακριβείς χημικές συνταγές, κάθε μέρος της οποίας έχει σχεδιαστεί με επιμέλεια για να διασφαλίσει ότι θα προκύψει σαφές μήνυμα.
Οι ειδικοί δήλωσαν στο BBC ότι η διαδικασία απαιτεί «δύο πυροτεχνήματα ειδικής κατασκευής», πρόβες δοκιμών καπνού και πυροσβέστες του Βατικανού σε ετοιμότητα. Το τελετουργικό είναι σχολαστικά οργανωμένο από μια ομάδα μηχανικών και ανώτερων μελών της Εκκλησίας που εργάζονται συντονισμένα.
Η μακραίωνη παράδοση
Ο Πάπας Φραγκίσκος πέθανε τη Δευτέρα του Πάσχα σε ηλικία 88 ετών και με την κηδεία να έχει τελειώσει, η προσοχή έχει στραφεί στο κονκλάβιο – μια ιδιωτική συνάντηση μέσω της οποίας θα επιλεγεί ο νέος Πάπας.
Το Βατικανό επιβεβαίωσε ότι οι καρδινάλιοι θα συναντηθούν στη Βασιλική του Αγίου Πέτρου στις 7 Μαΐου για να τελέσουν μια ειδική λειτουργία πριν συγκεντρωθούν μέσα στην Καπέλα Σιξτίνα, όπου θα ξεκινήσει η πολύπλοκη ψηφοφορία.
Η παράδοση της καύσης των χάρτινων ψηφοδελτίων των καρδιναλίων χρονολογείται από τον 15ο αιώνα και έγινε μέρος των τελετουργιών του κονκλαβίου με στόχο τη διασφάλιση της διαφάνειας και την αποτροπή της παραποίησης, ιδίως μετά τις προηγούμενες καθυστερήσεις στις παπικές εκλογές που είχαν οδηγήσει σε δημόσια απογοήτευση και αναταραχή.
Με την πάροδο του χρόνου, το Βατικανό άρχισε να χρησιμοποιεί τον καπνό ως έναν τρόπο επικοινωνίας με τον έξω κόσμο, διατηρώντας παράλληλα την αυστηρή εμπιστευτικότητα της ψηφοφορίας.
Και σήμερα, παρά την απίστευτη εξέλιξη στην επικοινωνία, το Βατικανό επέλεξε να διατηρήσει την παράδοση.
«Από την αρχαιότητα και μετά οι άνθρωποι έβλεπαν τον ανερχόμενο καπνό – από τις θυσίες ζώων και σιτηρών στη Βίβλο ή από την καύση θυμιάματος στην παράδοση – ως μια μορφή ανθρώπινης επικοινωνίας με το θείο», δήλωσε στο BBC η Κάντιντα Μος, καθηγήτρια θεολογίας στο Πανεπιστήμιο του Μπέρμιγχαμ.
«Στην καθολική παράδοση, οι προσευχές «ανεβαίνουν» στον Θεό. Η χρήση του καπνού θυμίζει αυτές τις θρησκευτικές τελετουργίες και την αισθητική του θαύματος και του μυστηρίου που τις συνοδεύει».
Η καθηγήτρια ανέφερε επίσης ότι ο ανερχόμενος καπνός επιτρέπει στους ανθρώπους που συγκεντρώνονται στην πλατεία του Αγίου Πέτρου «να αισθάνονται ότι συμπεριλαμβάνονται – σαν να ενσωματώνονται σε αυτή τη μυστηριώδη και μυστική υπόθεση».
Οι λόγοι είναι συμβολικοί, αλλά το να λειτουργήσει στον 21ο αιώνα απαιτεί μηχανική του πραγματικού κόσμου.
Δύο σόμπες στο εσωτερικό της Καπέλα Σιξτίνα
Στο εσωτερικό της Καπέλα Σιξτίνα, έχουν εγκατασταθεί προσωρινά δύο σόμπες ειδικά για το κονκλάβιο: η μία για την καύση των ψηφοδελτίων και η άλλη για την παραγωγή των σημάτων καπνού.
Και οι δύο σόμπες είναι συνδεδεμένες με μια μικρή καπνοδόχο – έναν σωλήνα μέσα σε μια καμινάδα που επιτρέπει τη διαφυγή του καπνού – που οδηγεί μέσω της οροφής του παρεκκλησίου προς τα έξω. Την Παρασκευή, τα πυροσβεστικά συνεργεία εθεάθησαν στην οροφή να ασφαλίζουν προσεκτικά την κορυφή της καμινάδας στη θέση της, ενώ οι εργάτες έστηναν σκαλωσιές και κατασκεύαζαν τις σόμπες στο εσωτερικό.
Πυροσβέστες εγκαθιστούν την καμινάδα στην οροφή της Καπέλα Σιξτίνα, ενόψει του κονκλάβιου, στο Βατικανό. Vatican Media/Handout via REUTERS
Η Καπέλα Σιξτίνα, η οποία χτίστηκε πριν από περισσότερα από 500 χρόνια, φιλοξενεί μια από τις πιο διάσημες οροφές στον κόσμο. Στολισμένη με τις τοιχογραφίες του Μιχαήλ Άγγελου, δεν είναι ακριβώς σχεδιασμένη για σήματα καπνού και η καμινάδα πρέπει να εγκατασταθεί διακριτικά και με ασφάλεια.
Είναι μια πολύπλοκη διαδικασία. Οι τεχνικοί είτε χρησιμοποιούν ένα υπάρχον άνοιγμα είτε δημιουργούν μια προσωρινή καταπακτή μέσω της οποίας εισάγεται ο καπναγωγός – συνήθως κατασκευασμένος από μέταλλο όπως σίδερο ή χάλυβα. Ο σωλήνας περνάει από τις σόμπες προς τα έξω, βγαίνοντας μέσα από την κεραμοσκεπή πάνω από την πλατεία του Αγίου Πέτρου.
Το εσωτερικό της Καπέλα Σιξτίνα με τις ειδικές σόμπες. Vatican Media/Handout via REUTERS
Κάθε αρμός σφραγίζεται για την αποφυγή διαρροών και κάθε εξάρτημα ελέγχεται. Οι ειδικοί κάνουν πρόβες για δοκιμές καπνού τις ημέρες πριν από την έναρξη του κονκλάβιου, διασφαλίζοντας ότι οι καμινάδες λειτουργούν σε πραγματικό χρόνο. Ακόμη και οι πυροσβέστες του Βατικανού συμμετέχουν και είναι σε ετοιμότητα σε περίπτωση δυσλειτουργίας.
«Πρόκειται για μια τόσο προσεκτική διαδικασία, διότι αν ένα πράγμα πάει στραβά, δεν είναι απλώς μια τεχνική αποτυχία – γίνεται διεθνές συμβάν», δήλωσε στο BBC ο Κέβιν Φάρλαμ, δομικός μηχανικός που έχει εργαστεί σε ακίνητα πολιτιστικής κληρονομιάς. «Δεν είναι σαν να βάζεις έναν σωλήνα σε έναν απλό φούρνο πίτσας. Κάθε μέρος του συστήματος πρέπει να εγκατασταθεί χωρίς να καταστραφεί τίποτα».
Η εγκατάσταση αυτή γίνεται ημέρες πριν από την άφιξη των καρδιναλίων και αποσυναρμολογείται μόλις επιλεγεί ο Πάπας.
Λευκός ή μαύρος καπνός
Για να διασφαλίσουν ότι το σήμα είναι ορατό, οι τεχνικοί του Βατικανού χρησιμοποιούν έναν συνδυασμό χημικών ενώσεων.
«Αυτό που ουσιαστικά φτιάχνουν εδώ είναι δύο πυροτεχνήματα ειδικής κατασκευής», δήλωσε στο BBC ο καθηγητής Μαρκ Λορχ, επικεφαλής του τμήματος χημείας και βιοχημείας στο Πανεπιστήμιο του Hull.
«Για τον μαύρο καπνό, καίγεται ένα μείγμα υπερχλωρικού καλίου, ανθρακενίου και θείου – παράγοντας πυκνό, σκούρο καπνό».
«Για τον λευκό καπνό, χρησιμοποιείται ένας συνδυασμός χλωρικού καλίου, λακτόζης και κολοφώνιου, ο οποίος καίγεται με τρόπο που τον καθιστά καθαρό και χλωμό».
«Στο παρελθόν προσπαθούσαν να κάψουν υγρό άχυρο για να δημιουργήσουν πιο σκούρο καπνό και ξηρό άχυρο για να κάνουν πιο ανοιχτό καπνό – αλλά αυτό προκαλούσε σύγχυση, επειδή μερικές φορές φαινόταν γκρίζος».
Εργάτες στήνουν σκαλωσιές καθώς προετοιμάζονται για την εγκατάσταση της καμινάδας στην Καπέλα Σιξτίνα. Vatican Media/Handout via REUTERS
Εξήγησε ότι αυτά τα χημικά «είναι προσυσκευασμένα σε φυσίγγια και αναφλέγονται ηλεκτρονικά», ώστε να μην υπάρχει ασάφεια.
Η προσθήκη του χτυπήματος της καμπάνας – που εισήχθη κατά την εκλογή του Πάπα Βενέδικτου ΙΣΤ’ – χρησιμεύει πλέον ως επιβεβαίωση και χρησιμοποιείται παράλληλα με το σήμα καπνού.
Με την πάροδο των ετών, υπήρξαν προτάσεις για τον εκσυγχρονισμό του συστήματος: έγχρωμα φώτα, ψηφιακές ειδοποιήσεις ή ακόμη και τηλεοπτικές ψηφοφορίες. Αλλά για το Βατικανό, το τελετουργικό δεν είναι απλώς ένα εργαλείο επικοινωνίας – είναι μια στιγμή συνέχειας με την παράδοση αιώνων.
«Πρόκειται για παράδοση και μυστικότητα, αλλά έχει και πραγματικό θεολογικό βάρος», δήλωσε η καθηγήτρια Μος.
Πηγή: in.gr
