Θα αντέξει τελικά η φιλελεύθερη δημοκρατία; Προσωπικά έχω πλέον πολλές επιφυλάξεις. Σχεδόν παντού στον κόσμο λαϊκίστικα κινήματα έχουν, με διάφορους τρόπους, αρχίσει να κυριαρχούν στην πολιτική ζωή. Το «κατεστημένο» έχει περίπου γίνει στόχος όλων σχεδόν των αντιπολιτευόμενων κομμάτων που τείνουν να υιοθετήσουν φυσιογνωμίες πολεμίων του συστήματος – ανεξάρτητα αν τα περισσότερα αποτελούν δημιουργήματα των προνομιούχων κοινωνικών τάξεων που αποτελούν προϊόντα αυτών των συστημάτων!
Αφού λοιπόν όλοι οι λεγόμενοι αντισυστημικοί πολιτικοί μηχανισμοί αποτελούν προϊόντα του συστήματος, δηλαδή του πλέγματος των καθιερωμένων προνομίων και κοινωνικών ευνοιών, γιατί υπάρχει ανησυχία; Η αιτία είναι ακριβώς στο ενδεχόμενο να περιθωριοποιηθεί η δημοκρατία, να αρχίσουν να περιφρονούνται ανοιχτά οι θεσμοί και να καθιερωθούν πρότυπα αυταρχικά. Λαϊκίστικες συμπεριφορές που αγκαλιάζουν εξιδανικευμένα εθνικά πρότυπα και ισχυρισμούς περί αλάθητου του ηγέτη και τυφλής εμπιστοσύνης στις επιλογές του μπορούν να οδηγήσουν σε λάθος δρόμους. Ο ηγέτης θα φαίνεται πως σφυρηλατεί μια στενή σχέση με τους «σωστούς» ή «καλούς» πολίτες. Αγνοώντας ή σπρώχνοντας σιγά σιγά τους άλλους στο περιθώριο. Οι λαϊκιστές (αντισυστημικοί) ηγέτες αρχίζουν να ισχυρίζονται πως ομιλούν για τον λαό, έχοντας απευθείας γνώση της βούλησής του και των αναγκών του. Αυτονόητα, αυτή η απευθείας συνεννόηση περιθωριοποιεί ή και εξαφανίζει την ανάγκη μεσολαβητών για την έκφραση των λαϊκών σκέψεων και επιθυμιών.
Σύμφωνα και με μία εξαιρετική μελέτη της Nadia Urbinati («Me, The People: How Modern Populism Transforms Democracy». Harvard, 2019) (Εγώ, Ο Λαός: Πώς ο Σύγχρονος Λαϊκισμός Διαστρεβλώνει τη Δημοκρατία) για έναν τέτοιο ηγέτη είναι εντελώς άχρηστα τα κόμματα, τα ανεξάρτητα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και όλοι οι άλλοι μαζικής φύσεως φορείς. Ο ηγέτης γνωρίζει τις ανάγκες του λαού και μπορεί άμεσα να τις εκφράζει. Αυτό φθάνει ακόμη και στους μηχανισμούς του κράτους, που θα μπορεί να τους αγνοεί ή και να τους αναπροσαρμόζει κατά τις επιθυμίες του. Εχουμε διαπιστώσει εξάλλου πως έχουν υπάρξει περιπτώσεις που τέτοια φαινόμενα έχουν πραγματοποιηθεί. Ο πρόεδρος Τραμπ, στην πρώτη του θητεία, αγνοούσε το State Department και χρησιμοποιούσε τα προσωπικά του τιτιβίσματα (από την πλατφόρμα Twitter, τώρα Χ) για να διαμορφώνει εξωτερική πολιτική. Το είχε μάλιστα αυτό δημόσια παραδεχθεί σε συνέντευξη Τύπου. Κατά την κρίση του μάλιστα, ο λαϊκιστής ηγέτης μπορεί να καταγγέλλει όλους τους παραπάνω πως προδίδουν, υπονομεύουν ή και διαβρώνουν τα πραγματικά συμφέροντα του απλού πολίτη – που αυτός φροντίζει και εκπροσωπεί.
Στην Ελλάδα το κίνημα έχει πάρει μια πολύ χειρότερη μορφή. Στόχος είναι οι θεσμοί, που προβάλλεται από τους αμφισβητίες πως δεν λειτουργούν. Σύμφωνα πάντα με τα συμφέροντα και τις επιδιώξεις τους. Η μπάλα έτσι παίρνει και τη δημόσια διοίκηση στο σύνολό της. Η ακυβερνησία καθίσταται ιδανικό με στόχο τους πολιτικούς, όσους κυβέρνησαν τουλάχιστον, και με τον λαό στο σύνολό του εντελώς αμέτοχο των αδιεξόδων. Ανεξάρτητα πόσο απείθαρχος είναι και επιρρεπής στην παραβίαση κάθε κανόνα και στην έλξη της διαφθοράς.
Βέβαια, οι κυβερνήσεις που πέφτουν σε χέρια λαϊκιστών ηγετών δεν ταυτίζονται με τις δικτατορίες ούτε και μοιάζουν με καθεστώτα φασιστικά. Εντούτοις, επειδή εξαρτώνται κατά κύριο λόγο από τη βούληση και το όποιο «θέλω» του ηγέτη, υιοθετούν συμπεριφορές επικίνδυνα αυταρχικές. Η προθυμία τους να παραγνωρίζουν ή και να περιθωριοποιούν τις επιθυμίες και τα συμφέροντα όλων εκείνων που δεν περιλαμβάνονται σε αυτό που ο ηγέτης θεωρεί «σωστούς» πολίτες, οδηγεί συχνά στα άκρα τους θεσμούς. Οπως επισημαίνει η Urbinati, έτσι επιβιώνει εντελώς οριακά η συνταγματική δημοκρατία και ανοίγει ένας ευδιάκριτος δρόμος για την κυριαρχία ενός είδους απολυταρχικού καθεστώτος.
Πηγή: tanea.gr
