Tι βεβαιότητες κρατάμε στο τέλος της ζωής μας; Πώς αντιμετωπίζουμε τον θάνατο όταν μας πλησιάζει; Στο πρώτο επεισόδιο μιας νέας σειράς με αυτή τη θεματολογία, η Monde συνομιλεί με τον 72χρονο Κοντ-Σπονβίλ, που γνώρισε μεγάλη επιτυχία το 1995 με τη «Μικρή πραγματεία περί μεγάλων αρετών» (στα ελληνικά από τις εκδόσεις Εξάντας). «Δεν αισθάνομαι αδύναμος, αλλά εύθραυστος», τονίζει. «Και δεν είναι το ίδιο. Είναι μια ευθραυστότητα που βιώνω πολύ γαλήνια. Μερικές φορές μάλιστα έχω την αίσθηση μιας υπέροχης ευθραυστότητας. Οσο πιο εύθραυστη είναι η ζωή, τόσο περισσότερο την προσέχεις, τόσο πιο πολύτιμη είναι. Υπάρχει ένα είδος ηδονισμού που εντείνεται με τη βέβαιη εγγύτητα του θανάτου. Ποιος είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος; Να πεθάνεις νέος. Ιδού λοιπόν: είμαι ήρεμος. Είμαι σίγουρος πως δεν θα πεθάνω νέος. Είμαι άτρωτος απέναντι στον πρόωρο θάνατο. Τα παιδιά μου, όχι. Ευτυχισμένος, έλεγε ο Επίκουρος, δεν είναι ο νέος, είναι ο γέρος που έζησε καλά. Γιατί όλα όσα έζησε μπορεί να τα βάλει στο «λιμάνι της μνήμης». Ενώ οι νέοι έχουν να ζήσουν τη ζωή τους».
Στους τοίχους του σπιτιού του είναι τοποθετημένα πορτρέτα που έχει φιλοτεχνήσει η γυναίκα του, η Σιλβί Τιμπέρ. Ο Πολ Βαλερί, η Σιμόν Βέιλ, ο Μαρσέλ Προυστ, η Ετι Χίλεσουμ, ο Τζβέταν Τοντόροφ, η Βιρτζίνια Γουλφ. Ο αγαπημένος του φιλόσοφος πάντως ήταν και παραμένει ο Μονταίν, γιατί είναι ο πιο ανθρώπινος. «Από αυτόν πήρα ένα πραγματικό μάθημα σοφίας, όχι της απόλυτης σοφίας ενός Επίκουρου ή ενός Σπινόζα, που υποστηρίζουν ότι είναι προφυλαγμένοι από τη δυστυχία, αλλά μιας σοφίας σε δεύτερο πλάνο, μιας σοφίας γι’ αυτούς που δεν είναι σοφοί, που το πνεύμα της ανακεφαλαιώνεται σε μια φράση την οποία έκανα σύνθημα και τίτλο ενός από τα βιβλία μου: «Είναι τρυφερό πράγμα η ζωή, και εύκολα διαταράσσεται». Αυτός δεν είναι λόγος να πάψουμε να την αγαπάμε, ακριβώς το αντίθετο. Οπως έγραψε ο Σπινόζα, «δεν επιθυμούμε κάτι επειδή είναι καλό, ακριβώς επειδή το επιθυμούμε το θεωρούμε καλό»».
Ο στόχος του ανθρώπου δεν είναι να σκέπτεται με καινούργιο τρόπο, λέει ο γάλλος φιλόσοφος, αλλά να σκέπτεται με δίκαιο τρόπο. Τι μπορείς να διδάξεις στα παιδιά σου; Οτι η αγάπη έχει μεγαλύτερη αξία από το μίσος, ότι η γλυκύτητα έχει μεγαλύτερη αξία από τη βία, ότι η συμπόνια έχει μεγαλύτερη αξία από την αδιαφορία: αξίες που έχουν ζωή πάνω από 25 αιώνες! Το ζήτημα δεν είναι να επινοήσεις νέες αξίες, αλλά μια νέα πίστη στις αξίες, συνήθως παμπάλαιες, που κληρονομήσαμε και έχουμε την αποστολή να μεταδώσουμε στις επόμενες γενιές. «Το 1968 ήμουν 16 ετών και με κατέλαβε ένα πολιτικό πάθος που οι σημερινοί νέοι δεν μπορούν καν να φανταστούν. Και καθώς το πάθος είναι μονομανές, δεν υπήρχε θέση για τη θρησκεία. Πρώτα έπαψε να με ενδιαφέρει ο Θεός, ύστερα έπαψα να πιστεύω. Κι όταν εγκαταλείπεις έναν θεσμό όπως η καθολική Εκκλησία, θέλεις να βροντήξεις την πόρτα. Οπως εκατομμύρια αφελείς νέοι, κατήγγειλα την ιουδαιοχριστιανική ηθική ως καταπιεστική, ευνουχιστική, ενοχοποιητική. Υστερα, όπως οι περισσότεροι 68ρηδες, έκανα παιδιά. Κι όταν κάνεις παιδιά, ανακαλύπτεις ότι δεν απαγορεύεται να απαγορεύεις, αντιθέτως απαγορεύεται να μην απαγορεύεις, ότι δεν μπορείς να ζεις χωρίς σταματημό ούτε να απολαμβάνεις χωρίς εμπόδια. Οταν αποκτάς παιδί, όλες αυτές οι ανοησίες τελειώνουν. Και ανακαλύπτεις ότι έχεις ανάγκη να μεταδώσεις αξίες. Ποιες; Αυτές που σου μεταδόθηκαν, και ιδιαίτερα, αφού αυτή είναι η ιστορία μας, τις παλιές καλές ιουδαιοχριστιανικές αξίες, αναθεωρημένες και διορθωμένες από το πνεύμα του Διαφωτισμού».
Ο Αντρέ Κοντ-Σπονβίλ δηλώνει πιστός άθεος: άθεος επειδή δεν πιστεύει σε κανέναν Θεό, πιστός επειδή εξακολουθεί να πιστεύει σε αυτό που ο Σπινόζα αποκαλούσε «πνεύμα του Χριστού, συνιστάμενο από δικαιοσύνη και φιλανθρωπία». Από τους νεκρούς, τον συγκινεί και τον εμπνέει μόνο ο Γολγοθάς, και κυρίως η κραυγή «Ηλί, Ηλί, λαμά σαβαχθανί;» επειδή λέει κάτι ουσιαστικό για την ανθρωπότητα: ότι η αγάπη, ακόμη και νικημένη, έχει μεγαλύτερη σημασία από μια νίκη χωρίς αγάπη. Οσο για την ιδεολογία του, δηλώνει κεντροαριστερός, ένας μετριοπαθής σοσιαλδημοκράτης, αλλά συμφωνεί με τον φιλόσοφο Αλέν ότι «η κλίση είναι προς τα δεξιά». Γιατί; Υπάρχουν δύο απαντήσεις. Επειδή οι γέροι είναι πιο εγωιστές: είσαι πιο γενναιόδωρος στα 20 απ’ ό,τι στα 70. ΄Η επειδή οι γέροι είναι πιο διαυγείς. Κατανοούν καλύτερα τον σύνθετο χαρακτήρα των προβλημάτων, έχουν μεγαλύτερη πείρα, αρνούνται αποφθέγματα του τύπου «είναι απλό: αρκεί να πληρώσουν οι πλούσιοι» ή «είναι απλό: αρκεί να μειωθεί ο αριθμός των δημοσίων υπαλλήλων»».
Πηγή: tanea.gr
