Αποτελεί τη μεγάλη πρόκληση για ένα γονιό! Κοινώς αποδεκτό είναι πως δύσκολο το έργο ενός γονιού που μεγαλώνει παιδιά προσχολικής ηλικίας, ειδικά όταν εργάζεται πολλές ώρες. Επιπλέον, εάν μεγαλώνει και άλλα παιδιά παράλληλα το πράγμα περιπλέκεται. Ανάγεται δε σε δυσεπίλυτο γόρδιο δεσμό αν αντιμετωπίζει παράλληλα προβλήματα υγείας, επαγγελματικά, οικονομικά, συζυγικά ή άλλα προσωπικά προβλήματα. Έτσι, ο «χρυσός κανόνας» είναι ότι ένας ευτυχισμένος και ψυχικά υγιής γονιός μεγαλώνει ευτυχισμένα και ψυχικά υγιή παιδιά. Από εμάς εξαρτώνται όλα θα έλεγε κανείς…
Στις ηλικίες 2-4 ετών το κύριο ζήτημα για ένα παιδί είναι η αναζήτηση αυτονομίας. Τα «φρικτά δυάρια» (terrible twos) τα χαρακτηρίζουν οι επιστήμονες, ενώ την ηλικία αυτή την παραλληλίζουν συχνά με την εφηβεία, όπου κυριαρχούν τα ίδια αναπτυξιακά ζητήματα (αυτονομίας) , εκδηλωνόμενα βέβαια με διαφορετικούς τρόπους. Τα ζητήματα πειθαρχίας και οριοθέτησης κάνουν την εμφάνισή τους λίγο αργότερα, περι την ηλικία των 3 έως 6 ετών. Παρεξηγημένος όρος «τα όρια». Τα όρια δε συνδέονται απαραίτητα με αυστηρότητα, πειθαρχία και τιμωρία. Είναι οι λογικοί κανόνες (για τη μαμά και το μπαμπά!) που τίθενται για την προστασία, ασφάλεια και υγεία τόσο των παιδιών, όσο και των άλλων.
Είναι απαραίτητα όμως τα όρια για να νιώθει ένα παιδί ασφάλεια, σταθερότητα και προστασία από τους γονείς και το περιβάλλον του. Μαθαίνει με τον τρόπο αυτό τι είναι ασφαλές, τι είναι αποδεκτό για το ίδιο και τους άλλους, ενώ διδάσκεται έτσι και την αποδοχή κανόνων και ορίων. Ο αυτοέλεγχος επίσης, δηλαδή να ξέρει πότε να σταματήσει και να μη παρασύρεται είναι ένας δύσκολος αλλά πολύ βασικός πυλώνας στην οριοθέτηση.
Αυτό θα το βοηθήσει πολύ στην ενήλικη ζωή του. Ως ενήλικας πιο εύκολα θα προσαρμοστεί στην κοινωνία, θα μάθει να βάζει τα δικά του όρια στους άλλους, να διεκδικεί τα δικαιώματα του, ενώ παράλληλα να σέβεται τα δικαιώματα και τα όρια των άλλων. Σε μικρές ηλικίες τα όρια και οι κανόνες πρέπει να εξηγούνται όσο το δυνατό πιο απλά και ξεκάθαρα και να επαναλαμβάνονται όταν χρειάζεται. Η λογική θα πρέπει να κυριαρχεί για να θέσουμε τους σωστούς κανόνες κι όχι τα ταμπού της κοινωνίας. Η συζήτηση με το παιδί μας σε ήρεμες φάσεις της ημέρας βοηθούν να κατανοήσει όλα όσα του ζητούμε.. Δεν έχει νόημα να φωνάζουμε πάνω από το παιδί την ώρα που προβαίνει σε μια «κακή πράξη» κι εκείνη την ώρα να φωνάζουμε για τον κανόνα που ξέχασε ή αγνόησε το παιδί μας…
Στη συζήτηση που σχετίζεται με τα όρια, κάπου παρακάτω συναντάμε και την τιμωρία. Τι θεωρεί τιμωρία όμως ο γονιός σήμερα; Ποια τιμωρία έχει αποτέλεσμα; Σίγουρα όχι η βία! Δεν οδηγεί πουθενά… Δε μπορείς να διδάξεις στο παιδί τον αυτοέλεγχο μέσα από τη δική σου απώλεια αυτοελέγχου. Μόνο μπερδεύει και τρομοκρατεί με αμέτρητες αρνητικές συνέπειες στην ψυχοσύνθεση του παιδιού. Στερήστε από τα παιδιά που δεν ακολουθούν τα όρια κάτι που λατρεύουν για… μία μέρα, δύο ώρες, μια εβδομάδα. Όσο εσείς κρίνετε πως είναι αρκετό για να κατανοήσει το «λάθος» του. Εξηγήστε την επίπτωση της αγνόησης του ορίου που θέσατε και επαναλάβατε όσες φορές χρειάζεται! Μπορεί να επιστρέψετε το παιδί σας στο δικό του κρεβάτι και είκοσι φορές μέσα στην ίδια νύχτα, μα δεν υπάρχει πιο γόνιμος τρόπος για να κατανοήσει πως εκεί είναι το κρεβάτι που θα πρέπει να κοιμάται κι όχι στο δικό σας! Επανάληψη, σταθερότητα και επεξήγηση!
Τέλος, όταν τα όρια ξεπερνιούνται καλό είναι να μάθουμε να ζητάμε συγνώμη… Από το φίλο μας, από τη κυρία μας, από τη μαμά, από την αδερφή μας…Πολλές φορές όταν το παιδί μας κάνει ένα λάθος, για παράδειγμα σπρώξει ένα άλλο παιδί, συχνά βλέπουμε οι γονείς να απαιτούν να ζητήσει συγγνώμη, εκείνη τη στιγμή. Αυτή η εικόνα μας είναι γνώριμη. Πολλές φορές μάλιστα βλέπουμε γονείς να τραβούν το παιδί, πηγαίνοντάς το στον άνθρωπο που χρειάζεται να ζητήσει συγνώμη. Το έχουμε κάνει όλοι σωστά;
Η κίνηση μας αυτή φέρνει το παιδί σε μία πάρα πολύ δύσκολη θέση. Ταράζεται, ντρέπεται, νιώθει εκτεθειμένο και χωρίς προστασία. Τις περισσότερες φορές μάλιστα, δε ζητά συγνώμη, αλλά πεισμώνει στην άρνηση του. Αυτό συμβαίνει καθώς νιώθει ντροπιασμένο. Δεν κατανοεί τη στιγμή εκείνη το λάθος, με ένα γονιό έξαλλο πάνω από το κεφάλι του και με τη ντροπή να το κατακλύζει… Μιλήστε ήρεμα και με τις δύο πλευρές και αν δε ζητήσει συγνώμη δε πειράζει… Ίσως το κάνει όταν μείνει μόνος με το φίλο του και δεν υπάρχουν πια μαμάδες και μπαμπάδες που ουρλιάζουν!
Το πιο σημαντικό πράγμα που πρέπει οι γονείς να διδάξουν τα παιδιά τους,
είναι το πώς να τα βγάζουν πέρα χωρίς αυτούς.
Frank A. Clark
Κούτνα Φωτεινή, νηπιαγωγός και εκπαιδευτής ενηλίκων με MSc στην Ειδική Εκπαίδευση (2019) & MSc στην Διοίκηση Εκπαιδευτικών Μονάδων (2022).
