Συνέντευξη με τον Ουαλό συγγραφέα, υπότροφο του προγράμματος «Καταφύγιο του Οδυσσέα»
Του Κωνσταντίνου Κοντοκώστα
Την τελευταία μέρα του δέκατου φεστιβάλ ποίησης που πραγματοποιήθηκε στο θερινό σινεμά του Μύλου την προηγούμενη Παρασκευή, ανεβαίνει στη σκηνή ένας καλεσμένος από μακριά.
Ο Lloyd Markham γεννημένος στην Νότια Αφρική και τα τελευταία 20 χρόνια κάτοικος Ουαλίας, ήταν ο φετινός συμμετέχων στο πρόγραμμα λογοτεχνικών διαμονών «Καταφύγιο του Οδυσσέα».
Ο Lloyd έμεινε στην πόλη μας δύο εβδομάδες και στην τελευταία μέρα του φεστιβάλ ποίησης διάβασε ένα μέρος του έργου του με την ενίσχυση μιας οπτικοακουστικής παρουσίασης που άφησε “μαγεμένους” τους παρευρισκόμενους.
Η “Πολιτεία” πέρασε μια μέρα με τον Ουαλό συγγραφέα στη Λάρισα και μίλησε μαζί του για τη λογοτεχνία, την φυγή από μια χώρα και την αξία του να παλεύεις για την πόλη που αγαπάς.
Τα περιπετειώδη πρώτα χρόνια και το πρόγραμμα “Οδυσσέας”
Η ζωή του Lloyd Markham, τουλάχιστον μέχρι τα 13 του ήταν περιπετειώδης. Γεννήθηκε πρόωρα και για αρκετές εβδομάδες χρειάστηκε ιδιαίτερη φροντίδα. Το 2001, ζούσε με τους γονείς του στην Ζιμπάμπουε πριν η οικονομική και πολιτική κρίση τους αναγκάσει να μεταναστεύουν σε μια μικρή πόλη της Νότιας Ουαλίας. Την “Ιθάκη” του μέχρι σήμερα. Τα τελευταία χρόνια ζει στην πρωτεύουσα, Κάρντιφ. Σαν ένας σύγχρονος Οδυσσέας που περιπλανήθηκε σε αρκετές διαφορετικές χώρες με αρκετά προβλήματα ενδιάμεσα, ρωτήσαμε τον Lloyd αν “ταυτίζεται” με τον ήρωα των Ομηρικών Επών, και την γνώμη του για το πρόγραμμα που συμμετέχει μιας και είναι αφιερωμένο στον ποιητή. “Σίγουρα θα έλεγα ότι μέχρι τη μετακόμιση μας στην Ουαλία, η ζωή μας ήταν χαοτική. Το πρόγραμμα είναι ενδιαφέρον. Είναι μια φανταστική ευκαιρία να δω ένα διαφορετικό πολιτισμό, να ξεφύγω λίγο από τη δουλειά μου και να συγκεντρωθώ στο γράψιμο μου”.
Το “Καταφύγιο του Οδυσσέα” (Ulysses Shelter) είναι ένα διεθνές πρόγραμμα λογοτεχνικών διαμονών για ποιητές, συγγραφείς, μεταφραστές και, από φέτος, και για σεναριογράφους. Η ιδέα γεννήθηκε από τον Ίβαν Σερσεν και τον Θάνο Γώγο κατά την αλληλεπίδραση τους στο 2ο Φεστιβάλ Νέων Λογοτεχνών το 2015 στη Διεθνή Έκθεση βιβλίου Θεσσαλονίκης και εγκρίθηκε για χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2018. Αρχικός στόχος τους ήταν να φέρουν πιο κοντά τους νέους λογοτέχνες των Βαλκανίων, για αυτό και ο πρώτος κύκλος του προγράμματος ολοκληρώθηκε με τη συνεργασία φορέων μόνο από χώρες των Βαλκανίων. Μετά την επιτυχία του πρώτου Κύκλου προστέθηκε σαν χώρα λογοτεχνικών διαμονών και η Ουαλία και ορίστηκε ο νέος στόχος που δεν ήταν άλλος από την διεύρυνση της αλληλεπίδρασης των νέων λογοτεχνών σε όλη την Ευρώπη.
Το πρόγραμμα διοργανώνεται από τους: Θράκα (Ελλάδα), Sandorf (Κροατία), Krokodil (Σερβία), Ένωση Σλοβένων Συγγραφέων (Σλοβενία), Literature Across Frontiers (Ουαλία), με τρεις νέους εταίρους που προσχώρησαν φέτος στο έργο – Inizjamed (Μάλτα), Mallorca Film Commission (Ισπανία) καθώς και ένα νέος έγκριτος φορέας από την Τσεχία. Το πρόγραμμα βρίσκεται σε ισχύ εδώ και 4 χρόνια, και κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου,12 Έλληνες ποιητές και πεζογράφοι επισκέφθηκαν χώρες άλλων εταίρων του προγράμματος και 20 ξένοι ποιητές και μεταφραστές επισκέφθηκαν τη Λάρισα. Το “Καταφύγιο του Οδυσσέα” παρέχει σε κάθε συμμετέχοντα δωρεάν διαμονή, τα έξοδα μετακίνησης και γεύματα, ενώ προσφέρει επίσης αμοιβή 700 € στους συμμετέχοντες συγγραφείς, γεγονός που το καθιστά μοναδικό στην Ελλάδα. Κατά τη διάρκεια της διαμονής τους, οι συγγραφείς έχουν επίσης την ευκαιρία να παρουσιάσουν το έργο τους στο τοπικό κοινό. Η διαμονή κάθε λογοτέχνη σε κάθε προορισμό διαρκεί 2 έως και 4 βδομάδες. Το 2022 η Ευρωπαϊκή (Creative Europe) με πολύ υψηλή αξιολόγηση(87 με όριο χρηματοδότησης το 70) ανανέωσε την χρηματοδότησή του έως και το 2026. Η Θράκα στη νέα πρόταση κατάφερε να εντάξει τις λογοτεχνικές διαμονές του Ulysses Shelter ως μέρος του προγράμματος του Πανθεσσαλικού Φεστιβάλ Ποίησης ισχυροποιώντας ακόμη περισσότερο τον σημαντικότερο λογοτεχνικό Θεσμό της Θεσσαλίας, ενώνοντας έτσι τα δύο μεγάλα της Project. Το πρόγραμμα πραγματοποιείται σε συνεργασία με την Αντιδημαρχία Πολιτισμού και Επιστημών του Δήμου Λαρισαίων και με την υποστήριξη και υπό την Αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού. Kάθε έτος η Θράκα εκδίδει ανθολογία με το έργο όλων των λογοτεχνών που συμμετέχουν. Ο Lloyd ήταν ο συγγραφέας που φέτος έλαβε μέρος στις λογοτεχνικές διαμονές και διέμεινε στη Λάρισα από 14 έως 29 Ιουλίου.
Με αφορμή την συμμετοχή του στο πρόγραμμα, ο Lloyd έθιξε κατά τη διάρκεια της συνέντευξης την συμπεριφορά της Βρετανικής Κυβέρνησης απέναντι στις τέχνες: “Έχουμε μια αντιπολιτισμική κυβέρνηση. Θέλει να μειώσει τη δυναμική του BBC και πάντα ήταν επικριτική σχετικά με τα χρήματα που πάνε στις τέχνες. Θεωρούν ότι οι καλλιτέχνες δεν προσφέρουν τόσα πολλά στην οικονομία όσο άλλα επαγγέλματα. Η οπτική τους για την βρετανική κοινωνία είναι ότι είναι κάτι μεταξύ Κίνας και νήσοι Κέιμαν. Ένας φορολογικός παράδεισος όπου οι εργαζόμενοι ξέρουν τη θέση τους”.
Κάφκα και Μουρακάμι
Επιστρέφοντας στο θέμα της λογοτεχνίας, ρωτήσαμε τον Lloyd για τους συγγραφείς που επηρέασαν το έργο του: “ Όταν ήμουν μικρός είχα επηρεαστεί από τα έργα του Philip Pullman και του Terry Pratchett. Μετά όταν πήγα στο πανεπιστήμιο παρακολούθησα ένα μάθημα στη λογοτεχνία σχετικά με τον μοντερνισμό και εκεί έμαθα για τον Franz Kafka και το βιβλίο του “Μεταμόρφωση”. Το βιβλίο με επηρέασε πάρα πολύ γιατί μου έδειξε αυτό που ήθελα να κάνω. Κάτι σχετικά με τη σχολή του Παραλογισμού αλλά χωρίς να γίνεται γελοίο. O Kurt Vonnegut επίσης ήταν μεγάλη επιρροή όπως και ο Haruki Murakami ειδικά για τον Μαγικό Ρεαλισμό που διαπνέει το έργο του”.
Σχετικά με το πως θα χαρακτήριζε το δικό του έργο, ο Lloyd μας απαντά:
“Μου αρέσει η επιστημονική φαντασία αλλά όταν λειτουργεί σαν κοινωνικό σχόλιο. Ένα στοιχείο του έργου μου θεωρώ είναι η επαναπροσδιορισμός της ανθρώπινης συμπόνιας και καλοσύνης γιατί ζούμε σε μια απάνθρωπη εποχή. Ακόμα και οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ των ανθρώπων έχουν κατακερματιστεί από την τεχνολογία και εταιρίες που προσπαθούν να εκμεταλλευτούν αυτές τις αλληλεπιδράσεις για δικό τους συμφέρον. Επίσης γράφω για ανθρώπους που θεωρούνται απόκληροι από την κοινωνία και προσπαθώ να τους δώσω ξανά λίγη από την ανθρωπιά τους. Τέλος γράφω για την μοναχικότητα και την φιλία.”
Ο Lloyd εκτός από συγγραφέας είναι επίσης και μουσικός και όταν παρουσιάζει το έργο του στο κοινό χρησιμοποιεί οπτικά εφέ και μουσική.
“Κατά την άποψη σε αυτές τις περιπτώσεις που πρέπει να διαβάσεις ένα κείμενο, μπορεί να βγει “στεγνό”. Οπότε θες να κρατήσεις την προσοχή του κοινού και ένας τρόπος είναι αυτός. Επίσης, σκέφτομαι ότι όταν είσαι στη σκηνή με ένα μικρόφωνο και ένα βιβλίο δεν είναι μόνο ανάγνωση αλλά και θέατρο. Χρησιμοποιώ επίσης και οπτικά εφέ για να κάνω περισσότερο εντυπωσιακή την εμπειρία. Τα οπτικά έμαθα να τα χρησιμοποιώ την πρώτη περίοδο του κορονοϊού όταν έκανα παρουσιάσεις μέσω του υπολογιστή μου και ήθελα να το κάνω ενδιαφέρον”.
Η ζωή σε μια μικρή πόλη και ο αγώνας για αλλαγή
Το απόσπασμα που διάβασε το βράδυ της Παρασκευής ο Lloyd ήταν από το πρώτο του βραβευμένο μυθιστόρημα Bad Ideas \ Chemicals το οποίο λαμβάνει χώρα σε μια φανταστική εκδοχή της μικρής Ουαλικής πόλης στην οποία μεγάλωσε. Είναι ένα δυστοπικό μυθιστόρημα, για μια παρέα φίλων που προσπαθούν να βρουν το ρόλο τους σε μια μικρή πόλη που τους έχει ξεγραμμένους.
“Το βιβλίο είναι εμπνευσμένο από την πόλη που μεγάλωσα και την σκληρή πραγματικότητα της. Σε μια περίοδο που οι αυτοκτονίες ήταν καθημερινό φαινόμενο. Είναι ένα βιβλίο για μια μικρή πόλη που έχει παραδοθεί σε εξωγενείς παράγοντες. Πολλοί άνθρωποι έχουν ταυτιστεί με το βιβλίο όταν το διάβασαν ακόμα και από άλλες χώρες, το γεγονός δηλαδή ότι ζούνε σε μια μικρή πόλη που δεν υπάρχει διαφυγή. Ούτε δουλειές, ούτε τίποτα. Αυτή η αίσθηση του να ζεις σε ένα μέρος που σε μισεί. Παρόλα αυτά το βιβλίο έχει και ευχάριστες στιγμές. Έχει χιούμορ και ζεστασιά. Μπορεί η πόλη να μισεί τους πρωταγωνιστές, όμως είναι “δεμένοι” με μια φιλία. Αυτή η πόλη μπορεί να μας μισεί αλλά είμαστε ενωμένοι”.
Κατά τη διάρκεια της συνέντευξης ο Lloyd μας ανέφερε ότι το βιβλίο του ενδεχομένως να μεταφραστεί στα Ελληνικά από τις εκδόσεις ΘΡΑΚΑ. Αφορμώμενοι από αυτό, ρωτήσαμε τον Lloyd τι θα έβρισκαν ενδιαφέρον από το βιβλίο του οι Έλληνες αναγνώστες.
“Το βιβλίο είναι κάτι σαν προειδοποίηση. Που μπορεί δηλαδή μια μικρή πόλη να οδηγηθεί αν δεν επαναπροσδιορίσουμε τις προτεραιότητες μας. Αυτό που μπορούν να πάρουν από το βιβλίο μου οι Έλληνες αναγνώστες είναι το τι γίνεται στους ανθρώπους όταν αφήνουμε εξωγενείς παράγοντες να επηρεάζουν τη ζωή μας. Και εννοώ εξωγενείς παράγοντες όπως το Κεφάλαιο. Όταν δηλαδή κάθε τι είναι εκμεταλλεύσιμο για το κέρδος. Επίσης, είναι ένα βιβλίο για μια περίεργη νύχτα στην πόλη. Όλοι το έχουμε πάθει αυτό. Πίνουμε μερικές μπύρες και καταλήγουμε να συμμετέχουμε σε περίεργα πράγματα. Μια κακή νύχτα έξω.”
Με δεδομένο όσα μας είπατε για τις δυσκολίες του να ζεις σε μια μικρή πόλη, αξίζει να μείνεις για να αλλάξεις την κατάσταση ή να φύγεις σε ένα καλύτερο μέρος;
“Αν έχεις την ευκαιρία να πολεμήσεις, και να αλλάξεις πράγματα αξίζει να μείνεις γιατί τα άσχημα πράγματα γίνονται όταν παρατάς τη μάχη. Αν είσαι σε ένα μέρος που υπάρχει ελπίδα, ναι τότε σίγουρα αξίζει αλλά αν δεν υπάρχει ελπίδα τότε ναι, πρέπει να φύγεις, γιατί δεν υπάρχει νόημα να μένεις σε ένα πεδίο μάχης όταν έχεις ήδη χάσει. Πάντως η Λάρισα από ότι βλέπω σίγουρα δεν είναι αυτό το μέρος!
