Το FORMedia βρέθηκε στον «Παράδεισο των μπουζουκιών», σε ένα στενάκι στη Λάρισα... Ο οργανοποιός Λευτέρης Γιαννούλος και δίπλα του ο γιός του θοδωρής, τρίβουν σκαλίζουν, λουστράρουν και διακοσμούν ένα καινούργιο μπουζούκι. Πώς ξεκίνησαν να ασχολούνται με την οργανοποιία; Ποιός ήταν ο γνωστός και μοναδικός στη Λάρισα οργανοποιός με το όνομα... Αντώνης ο Λαρισαίος; Ποιοί διάσημοι μπουζουκτσήδες «πέρασαν από τα χέρια του»; Τι συμβαίνει τώρα στον ίδιο χώρο;
Ρεπορτάζ- ΦΩΤΟ: Ηλιάννα Βούλγαρη
«Από ένα γραμμόφωνο που σκάλισε 17 χρονών και από το ατυχές -που αποδείχθηκε τυχερό τελικά- σπάσιμο ενός λαούτου σ΄ένα μουσικό καφενείο της Λάρισας, πριν από πολλά χρόνια, έγινε ο πιο γνωστός οργανοποιός, με το όνομα… Αντώνης ο Λαρισαίος. Έφτιαξε μπουζούκια, λαούτα και κιθάρες για γνωστούς οργανοπαίχτες, οι οποίοι έπαιζαν δίπλα στις φίρμες της εποχής. Τώρα προσπαθούμε εγώ και ο γιός μου να γίνουμε άξιοι συνεχιστές του έργου του και η ανταπόκριση των ανθρώπων από όλα τα μέρη είναι μεγάλη».
Μ’ αυτά τα λόγια ξεκινά να μιλά στο FORMedia ο κ. Λευτέρης Γιαννούλος, αναπολώντας τον αγαπημένο του θείο, Αντώνη Θεοδώρου, που έμεινε γνωστός σε όλους ως ο «Αντώνης ο Λαρισαίος».
Οι λάτρεις της ρεμπέτικης μουσικής που μεγάλωσαν με Βασίλη Τσιτσάνη, Σωτηρία Μπέλλου, Πρόδρομο Τσαουσάκη, Μάρκο Βαμβακάρη και άλλους αξιόλογους καλλιτέχνες του ρεμπέτικου τραγουδιού, μεταδίδοντας αυτή την αγάπη και στα παιδιά τους, είναι ουκ ολίγοι. Τα όργανα του ρεμπέτικου είναι πολλά, αλλά το βασικό είναι το μπουζούκι.
Όταν ακούει κάποιος το «Όλοι οι ρεμπέτες του ντουνιά εμένα μ’ αγαπούνε, μόλις θα μ’ αντικρύσουνε θυσία θα γενούνε», μόνος του ή με την παρέα του, πίνοντας κρασάκι και στρίβοντας ένα τσιγαράκι, απολαμβάνει το αγαπημένο του τραγούδι από έναν καλό οργανοπαίχτη. Σκέφτηκε όμως άραγε κανείς, ποιός έφτιαξε το συγεκριμένο μπουζούκι, που είναι σίγουρα η καλύτερη συντροφιά του οργανοπαίχτη κάθε στιγμή της ζωής του; Κοινή πεποίθηση είναι ότι το συγκεκριμένο ενδιαφέρει τον ίδιο τον άνθρωπο που ασχολείται με το λαϊκό αυτό όργανο, ώστε να είναι γνώστης της ποιότητας του μουσικού οργάνου που θα αγοράσει και θα ικανοποιήσει και όσους απολαμβάνουν τη μουσική του.
Κι όμως…
Αν μάθει κάποιος την ιστορία του Αντώνη του Λαρισαίου και του ανιψιού του, του Λευτέρη Γιαννούλου, θα αλλάξει γνώμη. Θα διαπιστώσει την ιδιαίτερη μαγεία πίσω από την κατασκευή ενός μπουζουκιού.
Το FORMedia βρέθηκε στον «Παράδεισο των μπουζουκιών», στο χώρο που για μήνες από το πρωί μέχρι το βράδυ, ο Αντώνης ο Λαρισαίος κατασκεύαζε τα πιο περίτεχνα και με την καλύτερη ακουστικότητα μπουζούκια για μπουζουκτσήδες της πρώτης γραμμής. Μερικοί από αυτούς είναι ο Γιάννης Παλαιολόγου, ο Στέλιος Ζαφειρίου, ο Χρήστος Κωνσταντίνου, ο Δημήτρης Ρακιτζής, ο Γιώργος Δράμαλης, ο Δημήτρης Κορδατζής, ο Νίκος Νικολόπουλος, ο Γιώργος Σούκουλης και άλλοι δεξιοτέχνες του μπουζουκιού, που συνεργάστηκαν με μυθικούς καλλιτέχνες του λαϊκού τραγουδιού.
Λίγα λόγια για τον Αντώνη τον Λαρισαίο από τον ανιψιό του, τον Λευτέρη Γιαννούλο
Ξεκίνησε να δουλεύει ως σκαλιστής-καθώς «έπιαναν τα χέρια του» σε ένα χωριό του Νοτιανατολικού Πηλίου. Σε ηλικία 17 ετών σκάλισε ένα γραμμόφωνο. Όταν απολύθηκε από φαντάρος, το 1955 ήρθε από το Βόλο στη Λάρισα και ασχολήθηκε με την οργανοποιία- με λαούτα, κιθάρες και μπουζούκια για… 65 χρόνια, μέχρι το 2019 που πέθανε.
Ποιο ήταν το τυχαίο συμβάν στη ζωή του που τον έκανε γνωστό
Κάποιος φίλος του κ. Αντώνη σ’ ένα από τα μουσικά καφενεία που υπήρχαν τα παλιά χρόνια στην πόλη μας, έσπασε μ’ ένα μπουκάλι ένα λαούτο… Γεμάτος αγωνία για το τεράστιο χρηματικό ποσό που έπρεπε να δώσει, ώστε να το επισκευάσει ένας κατασκευαστής, ζήτησε χάρη από τον φίλο του, γνωρίζοντας ότι είναι σκαλιστής, να το επισκευάσει ο ίδιος…
«Τότε το έφτιαξε ο θείος μου με τόση μαεστρία, που δεν πίστευε κανείς ότι δεν ήταν αποτέλεσμα κατασκευαστή. Έγινε ένα τέλειο λαούτο. Από στόμα σε στόμα λοιπόν, μαζεύτηκαν όλοι οι μουσικοί από διάφορα μέρη και απέκτησε την πιο καλή φήμη. Άφησε πίσω του την σκαλιστική, άρχισε την οργανοποιία και ήταν ο μόνος στη Λάρισα, που ασχολείτο μ’ αυτή την τέχνη. Γι’ αυτό έμεινε γνωστός ως ο Αντώνης ο Λαρισαίος. Έχουν πάρει πολλές συνεντεύξεις από το θείο μου, αλλά το πιο ωραίο αφιέρωμα έγινε σε ένα περιοδικό με το όνομα “λαϊκό τραγούδι”. Είχαν πάρει συνέντευξη από τον Γιάννη Παλαιολόγου, ο οποίος ανέφερε όλους τους μεγάλους κατασκευαστές μπουζουκιών, ξεχωρίζοντας τον Αντώνη τον Λαρισαίο, ως τον καλύτερο μάστορα…», αναφέρει ο κ. Γιαννούλος.
Ποιος είναι ο Λευτέρης Γιαννούλος
Ο ανιψιός του κ. Αντώνη, έβλεπε τον θείο του από μικρός και τον θαύμαζε. Από το 1984 ασχολείται επαγγελματικά με την κατασκευή μπουζουκιών και μέχρι σήμερα έχει φτιάξει και επισκευάσει μπουζούκια για φημισμένους μπουζουκτσήδες της εποχής μας. Από 12 χρονών ξεκίνησε να φτιάχνει μπουζούκια, δίπλα στο θείο του.
«Μου άρεσε από πολύ μικρή ηλικία, να κατασκευάζω μικροπράγματα από ξύλο. Από την ηλικία των 7 ετών καθόμουν δίπλα στον θείο μου, παρακολουθούσα τις κινήσεις του και λάτρευα αυτό που έκανε. Από εκείνη την ηλικία ήξερα ότι αυτό το το επάγγελμα θέλω να κάνω στη ζωή μου. Το οποίο φυσικά για εμένα δεν είναι επάγγελμα, είναι τρόπος ζωής», αναφέρει ο κ. Γιαννούλος.
Λίγα κατασκευαστικά στοιχεία για τους πιο έμπειρους- όσους θέλουν να αγοράσουν ένα πρωτότυπο μπουζούκι από τα χέρια του κ. Λευτέρη
Από κατασκευαστική άποψη τα μπουζούκια μπορούν να έχουν διαφορές μεταξύ τους όχι μόνο στον αριθμό των χορδών αλλά και σε άλλα χαρακτηριστικά, π.χ. μήκος μάνικου, πλάτος, ύψος, βάθος του ηχείου ή σκάφους, το πλάτος των ξύλινων φετών του σκάφους. Τις διαφορές αυτές καθορίζει ο κατασκευαστής που με την εμπειρία του και ανάλογα με τον ήχο που θέλει να βγάζει το όργανο, τροποποιεί τα λειτουργικά στοιχεία του για να πετύχει πιο οξύ, πιο βαθύ ή πιο βαρύ ήχο.
«Προσπαθούμε για το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Έχω μάθει να παίζω, να δοκιμάζω κάποια κομμάτια στα μπουζούκια, για να καταλαβαίνω τη μελωδία του, τη χροιά του, τις συχνότητές του και όλα τα συναφή που αποτελούν την καλή ποιότητα του ήχου», σημειώνει ο κ. Γιαννούλος.
Το μέγεθος και το είδος του ηχείου παίζουν ρόλο στην τονικότητα του οργάνου ενώ το μήκος του μάνικου, και κατ’ επέκταση των χορδών, δίνουν τη διαφορά στην τονικότητα του οργάνου. Εννοείται ότι κάθε μήκος μάνικου έχει διαφορετικό πλάτος τάστων αφού όλα τα μπουζούκια έχουν τον ίδιο αριθμό τάστων. Μεγάλη σημασία στον ήχο έχει και η ποιότητα των ξύλων από τα οποία είναι κατασκευασμένο το όργανο.
Για την κατασκευή του σκάφους θεωρείται ότι καλύτερα ξύλα είναι της μουριάς, της απιδιάς, της κερασιάς, της ακακίας, της φτελιάς κι ακολουθούν της καρυδιάς, του πλάτανου, της καστανιάς. Το ξύλο του σκάφους πρέπει να είναι συμπαγές, ιδιότητα που έχουν εκείνα τα ξύλα που προέρχονται από δέντρα βραδείας ανάπτυξης. Το καπάκι του σκάφους πρέπει να είναι από κέδρο ή έλατο (κατά προτίμηση ερυθρελάτη) αν είναι δυνατό, μονοκόμματο. Το καπάκι είναι που παίζει τον κύριο ρόλο στον ήχο γιατί αυτό πάλλεται και ενισχύει και παρατείνει τους παλμούς των χορδών.
Ποια είναι η διαδικασία που ακολουθείται
«Τα ξύνουμε, τα τρίβουμε, τα λουστράρουμε, στεγνώνουν, περνάμε τις χορδές και προσπαθούμε για το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Είμαστε κατασκευαστές και όχι συναρμολογητές.» τονίζει ο ανιψιός του αείμνηστου Αντώνη του Λαρισαίου.
Η σημασία του λούστρου
Στην ποιότητα του ήχου παίζει ρόλο ο λούστρος και η επεξεργασία του λουστραρίσματος. Καλύτερος είναι ο φυσικός λούστρος από γομμαλάκκα που είναι περασμένος με το χέρι σε πολλά στρώματα, με τον παραδοσιακό τρόπο. Έτσι οι επιφάνειες των ξύλων γίνονται πιο συμπαγείς και πιο ανακλαστικές, πέρα από το καλύτερο αισθητικό αποτέλεσμα. Το μάνικο πρέπει να είναι από πολύ ξερό και σκληρό ξύλο για να μη σκεβρώσει κι απομακρύνει τις χορδές από την ταστιέρα, οπότε το όργανο γίνεται φάλτσο και δυσκολόπαιχτο.
Για να το πετύχουν αυτό οι οργανοκατασκευαστές χρησιμοποιούν διάφορες τεχνικές κι ο καθένας έχει τα δικά του μυστικά, σύμφωνα με τον κ. Λευτέρη και το γιο του, τον Θοδωρή Γιαννούλο.
Ποια είναι τα μυστικά για έναν καλό ήχο
Μπορεί κανείς να βάλει μέσα στο μάνικο μια μεταλλική βέργα που αυξάνει την αντοχή στο σκεύρωμα αλλά προσθέτει πολύ βάρος. Τέτοιας κατασκευής είναι τα λεγόμενα “βιομηχανικά” μπουζούκια. Το καλύτερο ξύλο για μάνικο είναι το σφενδάμι, η φτελιά και η καρυδιά. Η πλάκα που κάθεται πάνω στο μάνικο και σ’ αυτήν σφηνώνονται τα συρμάτινα τάστα πρέπει να είναι πολύ σκληρό, συμπαγές, ανθεκτικό ξύλο αλλά και όμορφο.
Τα καλύτερα για αυτή τη θέση είναι ο έβενος, ο παλίσανδρος, το πυξάρι και η τριανταφυλλιά, ανάλογα με το χρώμα που θέλουμε να έχει η ταστιέρα (ο έβενος μαύρο, ο παλίσανδρος κοκκινιάρικο σκούρο, η τριανταφυλλιά καστανοκόκκινο με όμορφα νερά και το πυξάρι ανοιχτόχρωμο). Τέλος έρχονται τα διακοσμητικά στοιχεία που προσθέτουμε στο μπουζούκι.
«Υπάρχει πιθανότητα κάποιος να θεωρεί ότι όσο πιο λιτό είναι ένα μπουζούκι, τόσο πιο «καμπανάτος» ο ήχος. Εμείς έχουμε διακοσμήσει μπουζούκια πελατών μας από Αυστραλία, Καναδά, Αμερική, Ευρώπη και Κύπρο, πετυχαίνοντας το μπουζούκι να είναι «πλουμιστό» και καθαρόηχο. Τα περισσότερα διακοσμητικά που χρησιμοποιούμε είναι από φυσικά υλικά, όπως το ξύλο, το σεντέφι, το ελεφαντόδοντο και η ταρταρούγα.», μας πληροφορεί ο οργανοποιός κ. Γιαννούλος.
Χρειάζεται πολύς κόπος και μήνες για να κατασκευάσετε μπουζούκια. Έχετε σκεφτεί ποτέ να σταματήσετε και να συνεχίσει μόνο ο γιός σας;
«Έχω από 12 χρονών και δεν έχω σκεφτεί ποτέ το θέμα σύνταξης και να σταματήσω. Όσο ζω και είμαι στα πόδια μου, θα είμαι στον πάγκο, όπως ήταν και το μότο του θείου μου. Δεν είναι επάγγελμα για εμάς, είναι τρόπος ζωής. Αυτό που κάνουμε το αγαπάμε, δεν το κάνουμε για τα χρήματα μόνο. Βγαίνει από τη ψυχή μας. Αυτό εύχομαι και για το γιό μου… να φτάσει στα δικά μου χρόνια και να με ξεπεράσει», καταλήγει την όμορφη αυτή περιήγηση στον δικό του «Παράδεισο των Μπουζουκιών» ο κ. Λευτέρης Γιαννούλος.
ΦΩΤΟ
ΒΙΝΤΕΟ με τον οργανοπαίχτη Θοδωρή Παπαρίζο
https://studio.youtube.com/video/vkiwbEB5HS4/edit
ΒΙΝΤΕΟ: Βασίλης Στεργιούλας
https://drive.google.com/file/d/1fWwd0KLBtqi8jZMziI4YFd6WBclZNifi/view
